ဒီဇင်ဘာလအတွက် လစဉ်အစီရင်ခံစာနှင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားစာရင်း ထုတ်ပြန်ချက်

တစ်လအတွင်းသုံးသပ်ချက်

ဒီဇင်ဘာလအတွင်း စုစုပေါင်း 18 ဦး အမှုဖွင့်၊တရားစွဲဆိုခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ ထို 18 ဦးအနက်မှ ကရင်နီတောင်သူ ၁ဝ ဦးသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၄၇၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ တစ်ဦးသည် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုနှင့် လုံခြုံမှုကို အကာအကွယ်ပေးရေး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၁ဝ၊ ရခိုင်ပြည်နယ်မှ အရပ်သား နှစ်ဦးသည် အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၅ဝ (က) နှင့် ၅၂ (က)၊ အောင်သပြေရွာသား ငါးဦးသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၃၆၊ ၄၄၀၊ ၁၁၄ တို့ဖြင့် အသီးသီး အမှုဖွင့် တရားစွဲဆိုခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။

ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရသူ ၁၆ ဦးရှိခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ မင်းပြားမြို့နယ်၊ တောင်ကုတ်မြို့နယ်၊ ရသေ့တောင်မြို့နယ်၊ မြောက်ဦးမြို့နယ်နှင့် မောင်တောမြို့နယ်တို့မှ ဖြစ်ကြသည်။

ဒီဇင်ဘာလအတွင်း စုစုပေါင်း ရှစ်ဦး ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထို ရှစ်ဦးအနက်မှ ဒေါင်းတို့မျိုးဆက်သံချပ်အဖွဲ့ဝင် လေးဦးသည် ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၆၆(ဃ)၊ အရပ်သား သုံးဦးသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀၅ (ခ)၊ ၁၅၃ သို့မဟုတ် နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ် တံဆိပ်ဥပဒေ ပုဒ်မ ၇၊ အောင်သပြေကျေးရွာမှ ရာအိမ်မှူး တစ်ဦးသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀၅ (ခ) တို့ဖြင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။

ဒီဇင်ဘာလအတွင်း စုစုပေါင်း ၁၉ ဦး လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား လေးဦးဖြစ်သော ဒါရိုက်တာ ဦးမင်းထင်ကိုကိုကြီး၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကိုနေမျိုးဇင်၊ မနေဇာထွန်းနှင့် ရှေ့နေ ဦးဇော်ဝင်းတို့သည် ကျန်းမာရေး ကောင်းမွန်ခြင်းမရှိကြောင်း သိရှိရသည်။

ထို့ပြင် ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)မှ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်၊ အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်(NLD) ပါတီ၏ မြို့နယ် ဥက္ကဋ္ဌ ဦးရဲသိန်း၊ မြောက်ဦးမြို့အတွင်းမှ လူငယ် ၂၄ ဦး၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာန (လ.ဝ.က)မှ ဝန်ထမ်း သုံးဦး၊ Mytel ကုမ္ပဏီ ညွှန်ကြားရေးမှူး တစ်ဦးနှင့် ဝန်ထမ်း တစ်ဦးနှင့် အောင်တံခွန်(၇)ရေယာဉ်ပေါ်တွင် လိုက်ပါလာသော ယဉ်မောင်း (၁၆)ဦးတို့ကို ဖမ်းဆီးသွားခဲ့သည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးနေ့

ဒီဇင်ဘာလ ၁ဝ ရက်နေ့သည် (၇၁) နှစ်ပြည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးနေ့ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများသည် အဖက်ဖက်မှ ဆိုးရွားစွာ ယိုယွင်း လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း (၇၁) နှစ်ကျော်ကြာ ဖြစ်ပွားခဲ့သော တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခများ၊ နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးများ ချိုးဖောက်ခံရမှုများသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများ မည်ရွေ့၊မည်မျှအထိရှိနေသည်ကို ထုတ်ဖော် ပြသလျက်ရှိသည်။ ထိုကဲ့သို့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုအခြေအနေများကို ပို၍ ပေါ်လွင် ထင်ရှားစေရန် ထုတ်ဖော်ပြသနေ သည့် အခြင်းအရာ တစ်ရပ်မှာ-

ဒီဇင်ဘာလ ၁ဝ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်သော (၇၁) နှစ်ပြည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးနေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမာ္ဘ့ကုလသမဂ္ဂ၏ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးနှင့် အပြစ်ပေးရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်  (Genocide Convention) ကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ရန် ပျက်ကွက်သည်ဟူသော စွပ်စွဲချက်ကို  နယ်သာလန်နိုင်ငံ The Hague မြို့ရှိ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံး (ICJ)၌ စတင်ကြားနာခဲ့သည်။ ထိုအခြင်းအရာမှ အစိုးရသည် ၎င်း၏ နိုင်ငံသား တိုင်း၏ လူ့အခွင့်အရေးစံနှုန်းကို လေးစား လိုက်နာ၍ ကာကွယ်မှုပေးရန် လိုအပ်လျက်ရှိနေသည်ကို ထုတ်ဖော် ပြသနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများ တိုးတက်စေရန် အမြန်ဆုံး ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်သည်ကို ထုတ်ဖော် ပြသနေသည်။ ထိုကဲ့သို့ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများ တိုးတက် စေရန် အမြန်ဆုံး ဆောင်ရွက်ရာတွင် 

လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်သူများ  ပြစ်ဒဏ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရစေခြင်းကို အဆုံးသတ်၍ ၎င်းတို့ ကျူးလွန်ခဲ့သော လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများအတွက် တာဝန်ယူမှုနှင့် တာဝန်ခံမှုရှိလာစေရန် ဥပဒေနှင့်အညီ အရေးယူ ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ 
နစ်နာခဲ့ကြရသူများအတွက် ပြန်လည် အစားထိုးပေးလျော်ခြင်း အစီအစဉ်များ၊ ပြန်လည် ထူထောင်ခြင်းဆိုင်ရာ အစီအစဉ်များကို ဖော်ဆောင်မှုပြုပေးခြင်း
နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးစာချုပ်စာတမ်းများကို လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်း၊ 
လွှတ်တော်အနေဖြင့် လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ပတ်သက် ဆက်နွယ်သည့် ဥပဒေများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း (အထူးသဖြင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမူနှင့်ပတ်သက်သည့် ဥပဒေများ၊ လွတ်လပ်စွာပြောဆို၊ရေးသား၊ စီတန်းလှည့်လည် သည်များနှင့် သက်ဆိုင်သောဥပဒေများ)၊ 
ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအား ခြွင်းချက်မရှိ ပြန်လွှတ်ပေးခြင်းနှင့် တက်ကြွ လှုပ်ရှားသူများ၊ ကျောင်းသားများ၊ လယ်သမားများ၊ အလုပ်သမားများ၊ အရပ်သားများအပေါ် စွဲဆိုထားသော စွဲချက်များကို ရုပ်သိမ်းပေးခြင်း၊
အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးရရှိရန်အတွက် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်များကို အမြန်ဆုံး အကောင်အထည် ဖော် ဆောင်ရွက်ခြင်း စသည်တို့ကို လုပ်ဆောင်ခြင်းအားဖြင့် လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများကို မြှင့်တင်မှု ပေးပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်

အသွင်ကူးပြောင်းရေးကို ဦးတည် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသော မြန်မာနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို လေးစားလိုက်နာ၍ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမည် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်အခြေအနေသည် ရုန်းကန်မှုများဖြင့်သာ ရင်ဆိုင်နေကြရဆဲဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ကြသော တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် အရပ်သားများသည် ဆက်လက်၍ ဖိနှိပ်ခံနေ ကြရဆဲ ဖြစ်သည်။ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ခြင်းအတွက် စုစုပေါင်း ခုနှစ်ဦး ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ၎င်းတို့မှာ ကလေးစစ်သားဟောင်း ကိုအောင်ကိုထွေး၏ အစ်မဖြစ်သူ မနေဇာထွန်း၊ မခင်ချိုနိုင်နှင့် ကိုဇော်မြင့်၊ ဒေါင်းတို့မျိုးဆက် သံချပ်အဖွဲ့ဝင် လေးဦးဖြစ်သော ကိုဇေယျာလွင်၊ ကိုပိုင်ရဲသူ၊ ကိုပိုင်ဖြိုးမင်း(ခ) ဒီရေနှင့် မဆုရတနာမြင့်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ 

လွတ်လပ်သော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို စံနှုန်းတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ် ၍  ကာကွယ်မှုပေးထားသည်။ သို့သော်လည်း အသွင်ကူးပြောင်းရေးမှ ဒီမိုကရေစီသို့ ဦးတည်နေသော မြန်မာနိုင်ငံတွင် အခြေခံအခွင့်အရေးများ ဆုံးရှုံးနေခြင်းသည် ဒီမိုကရေစီ လမ်းကြောင်းမှ သွေဖည်လျက်ရှိသည်ကို ပြသနေသည်။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၏  အပိုဒ် ၃၅၄(က) တွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ပြဌာန်းထားရှိသော်လည်း လေးစား လိုက်နာမှုမရှိခြင်းကြောင့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့်ပတ်သက်၍ ပြဌာန်းထားသော နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းများကို လေးစား လိုက်နာရန်မှာ အလှမ်းကွာဝေးဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကမာ္ဘ့ကုလသမဂ္ဂ၏ နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေး အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်(ICCPR)ကို လက်မှတ်ရေးထိုး အတည်ပြုရန်အတွက် အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ရွက်ရန်မှာလည်း အလှမ်းဝေးနေဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း (AAPP)မှ အစိုးရအား ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေ စံနှုန်းများကို လေးစားလိုက်နာခြင်းအားဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်နှင့်  အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးကို မြှင့်တင်မှုပေးပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

နိုင်ငံသားတို့၏လွတ်လပ်ခွင့်အပေါ်တားမြစ် ကန့်သတ်ခြင်းများ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်သည် ဖိနှိပ်မှုများအောက်တွင် ရောက်ရှိနေချိန်တွင် နိုင်ငံသားတို့၏ လွတ်လပ်ခွင့်များသည်လည်း တားမြစ် ကန့်သတ်မှုများအောက်တွင် ကျရောက်နေဆဲဖြစ်သည်။ မန္တလေးတိုင်း ဒေသကြီး၊ ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်၊ အောင်သပြေကျေးရွာအနီးရှိ အောင်သပြေ ကျောက်မီးသွေးစွမ်းအင်သုံး ဘိလပ်မြေ စက်ရုံစီမံကိန်း ပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်၍ ဖမ်းဆီး တရားစွဲဆိုခြင်းခံထားရသည့် အောင်သပြေကျေးရွာမှ ဒေသခံ ငါးဦးဖြစ်သော ကိုနိုင်ထွန်းအောင်၊ ကိုမင်းသိန်း၊ ကိုဖိုးမာ၊ ကိုကျော်ဇေယျနှင့် ရာအိမ်မှုး ကိုမိုးလင်းတို့သည် ရာဇသတ်ကြီး ပုဒ်မ ၄၃၆၊ ၄၄၀၊ ၁၁၄ ဖြင့် စွဲချက်တင်ခြင်းခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ ကိုမိုးလင်းသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀၅(ခ) ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ အရပ်သားများ ထိုကဲ့သို့ ဖမ်းဆီး၊တရားစွဲဆိုမှုများ၊ ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရခြင်းသည် နိုင်ငံသားများ အခွင့်အရေးများ ဆုံရှုံးဆဲဖြစ်သည်ကို ပြသနေပြီး အမျိုးသားပြန်လည် သင့်မြတ်ရေးကိုလည်း နှောင့်နှေးစေ သည့် အခြင်းအရာ တစ်ရပ်လည်း ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရအနေဖြင့် နိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများကို အမြန်ဆုံး မြှင့်တင်ခြင်းအားဖြင့် အမျိုးသား ပြန်လည် သင့်မြတ်ရေးကို ဖော်ဆောင်မှုပြုပေးပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။

အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးနှင့် ထိခိုက်လွယ်သော အကျဉ်းသူ၊ အကျဉ်းသားများ (Key Population)၏ အခန်းကဏ္ဍ

မြန်မာနိုင်ငံရှိ အကျဉ်းထောင်တွင်း အခြေအနေများသည် ဆက်လက် ဆိုးရွားနိမ့်ကျနေဆဲဖြစ်သည်။ အကျဉ်းထောင် တွင်း  အကျဉ်းသားဦးရေ ပြည့်သိပ်နေခြင်း၏ အကျိုးဆက်အနေဖြင့် အကျဉ်းထောင်များအတွင်းတွင် အမျိုးမျိုးသော ပြဿနာများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည်။ ထို့ပြင် အကျဉ်းသားများ ၎င်းတို့၏ အခွင့်အရေးများ ချိုးဖောက်ခံနေကြရခြင်း၊ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုများကို ခံစားနေကြရခြင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံခံနေကြရခြင်းစသည်တို့ကို ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။ ၎င်းပြင် ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ မြင်းခြံမြို့နယ်ရှိ မြင်းခြံအကျဉ်းထောင်တွင်း ထောင်ဆူပူမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ထိုအခြင်းအရာများ စနစ်တကျ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေခြင်းမှ ရပ်တန့်ရန်နှင် အဆုံးသတ်ရန်အတွက် အကျဉ်းထောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အမြန်ဆုံး အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP)မှ လည်း အကျဉ်းထောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ပြုလုပ်ရန် အတွက် အစိုးရအား အစဉ်တစိုက် တိုက်တွန်းလျက်ရှိပြီး အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးနှင့်ပတ်သက်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျဉ်းထောင်အခြေအနေနှင့် အကျဉ်းထောင်စနစ် ပြုပြင် ပြောင်းလဲရေး အလားအလာ အစီရင်ခံစာ၊ အကျဉ်းထောင်အတွင်း လူဦးရေ လျှော့ချနိုင်ရေး အရေးတကြီး လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည့် အကျဉ်းထောင်စနစ် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး နည်းလမ်းများ အစီရင်ခံစာ စသည့် အစီရင်ခံစာများကိုလည်း       ထုတ်ဝေခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံအမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်(MNHRC)၊ သက်ဆိုင်ရာ လွှတ်တော် ကော်မတီများ၊ အကျဉ်းသား ရေးရာကိစ္စရပ်များကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသော အဖွဲ့အစည်း အသီးသီး နှင့် လက်တွဲ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး အလုပ်ရုံ ဆွေးနွေးပွဲများကိုလည်း ကျင်းပ ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။ 

ထိုကဲ့သို့ အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို ဆောင်ရွက်ရာတွင် အကျဉ်းထောင်၊ အချုပ်ထောင်နှင့် အလုပ်စခန်း များရှိ ထိခိုက်လွယ်သော အကျဉ်းသူ၊ အကျဉ်းသားများ (Key Population) ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှု ရရှိရန် မှာလည်း မဖြစ်မနေ လိုအပ်ပါသည်။ Key Population များသည် ထိခိုက်လွယ်သူများဖြစ်သည့်အတွက် အကျဉ်းထောင် အတွင်းတွင်လည်း သာမန်ထက်ပို၍ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများကို ရင်ဆိုင်ခံစား နေကြရသူများဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ Key Population များအတွက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP)မှ ဦးဆောင်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း Key Population များအတွက် လုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသော အဖွဲ့အစည်းများ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ဦးဆောင် ပါဝင်သော အဖွဲ့အစည်းများနှင့် အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲကို ရန်ကုန်မြို့ရှိ AAPP ရုံး အစည်းအဝေးခန်းမတွင် နိုဝင်ဘာလ ၄ ရက်နေ့မှ နိုဝင်ဘာလ ၅ ရက်နေ့ထိ နှစ်ရက်တာ ကျင်းပ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၎င်းပြင် ဒီဇင်ဘာလ ရ ရက်နေ့တွင် AAPP မှ ဦးဆောင်၍ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကော်မတီအသီးသီးမှ ကော်မတီဝင် ၂၅ ဦး၊ အမျိုးသားလွှတ်တော် ကော်မတီအသီးသီးမှ ကော်မတီဝင် ရှစ်ဦး၊ Key Population အဖွဲ့အစည်းများမှ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ဦးဆောင်သော အဖွဲ့အစည်းများမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် အကျဉ်းထောင် စနစ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲအား နေပြည်တော်၌ ကျင်းပ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထိုဆွေးနွေးပွဲ၌လည်း ထိခိုက်လွယ်သော အကျဉ်းသူ၊ အကျဉ်းသားများ (Key Population) အတွက်ကို ထည့်သွင်း ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP)မှ အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွင် ထိခိုက်လွယ်သော အကျဉ်းသူ၊ အကျဉ်းသားများ (Key Population)၏ အခန်းကဏ္ဍ ဟူသည့် ခေါင်းစဉ်ဖြင့် အစီရင်ခံစာ တစ်စောင်ကို ၂၀၂ဝ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ထုတ်ဝေမည်ဖြစ်ပြီး အစိုးရ တာဝန်ရှိသူများနှင့် သက်ဆိုင်ရာ လွှတ်တော် ကော်မတီအသီးသီးကို ထိုအစီရင်ခံစာအား မျှဝေမည်ဖြစ်သည်။

တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် ဖြစ်ပွားလျှက်ရှိသော ပဋိပက္ခများ၏ အကျိုးဆက်များ

ရခိုင်ဒေသတွင်း တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော် (AA) တို့ကြား လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများ ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်ပွား ခဲ့သည်မှာ တစ်နှစ်နီးပါးရှိခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ထိုလက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ မြင့်တက်လာ လျက်ရှိခြင်းနှင့်အတူ ဌာနေတိုင်းရင်းသားများသည် နှစ်ဖက် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၏ သံသဖြင့်ဟူသော စွပ်စွဲမှုများဖြင့်  လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ဆိုးရွားစွာ ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။ ဒီဇင်ဘာလအတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သော ဖြစ်စဉ်တချို့မှလည်း ထင်ရှားစွာ တွေ့မြင် နိုင်သည်။

ဖမ်းဆီးခံရခြင်းများ

ရက္ခိုင့်တပ်တော် (AA)နှင့် ဆက်နွယ်မှုရှိသည် ဟူသော သံသယဖြင့် တပ်မတော်မှ ရခိုင်ဒေသခံ အရပ်သား (၁၆)ဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ထိုအရပ်သား (၁၆)ဦးအနက် (၂)ဦးသည် အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေဖြင့် အမှုဖွင့် တရားစွဲဆိုခြင်းကို ခံထားရသည်။ 

ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခံရခြင်းများ

ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ကျောက်တော်မြို့နယ်၊ စစ်အောင်ကျေးရွာမှ ကိုသန်းလှိုင်နှင့် ကိုမောင်ကျော်လှတို့သည် ဈေးဝယ်ရာမှ ပြန်လာစဉ် ကျောက်တော်တောင်တွင် တပ်စွဲထားသော တပ်မတော်သားများ၏ ရိုက်နှက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသောကြောင့် ကိုမောင်ကျော်လှသည် ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရရှိသွားခဲ့သည်။ 

သတ်ဖြတ်ခံရခြင်းများ

တပ်မတော်မှ ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သော ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မင်းပြားမြို့နယ်၊ ကျောက်မော်ကျေးရွာမှ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဦးကျော်အေးမောင်၏ အလောင်းကို ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ပြန်လည် တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဦးကျော်အေးမောင်သည် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA) တပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်ဟု တပ်မတော်မှ ထုတ်ပြန် ခဲ့သော်လည်း မိသားစုဝင်များနှင့် AA မှ ငြင်းဆိုခဲ့သည်။
ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့သော ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြေပုံမြို့နယ်၊ ကမ်းထောင်းကြီးမြို့မှ ဒေသခံ ဦးနီသန်း နှင့် ဦးကင်းချေတို့ကို သေဆုံးလျက် ပြန်လည်တွေ့ရှိခဲ့သည်။  ၎င်းတို့ စပါးသိမ်းရန်သွားရောက်သော နေရာအနီးတွင် တပ်မတော် တပ်မ(၆၆) ရှိနေသဖြင့် တပ်မတော်မှ ဖမ်းဆီးသွားသည်ဟု မိသားစုဝင်များမှ ယူဆကြသည်။

ကျည်ထိမှန်၍ သေဆုံး/ဒဏ်ရာရရှိမှုများ

ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ကျောက်တော်မြို့နယ်၊ မင်းပြားမြို့နယ်နှင့် အမ်းမြို့နယ်တို့တွင် တပ်မတော်စစ်ကြောင်းမှ ပစ်ခတ်ခဲ့သည့် အတွက် အသက် ရှစ်နှစ်အရွယ် ကလေးငယ် တစ်ဦးအပါအဝင် အရပ်သား ငါးဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ ထို့ပြင် တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့ကြား ဖြစ်ပွားခဲ့သော တိုက်ပွဲများကြောင့် ကျောက်တော်မြို့နယ်မှ အရပ်သား ခြောက်ဦးသည် ကျည်ထိမှန် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းပြင် လက်နက်ကြီးကျည်ကျရောက်ပေါက်ကွဲခဲ့မှုကြောင့် မြောက်ဦး၊ မြေပုံနှင့် ပလပ်ဝ မြို့နယ်တို့မှ ကလေးငယ် သုံးဦးအပါအဝင် အရပ်သား ခုနှစ်ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး မြောက်ဦး၊ မင်းပြား၊ မြေပုံနှင့် ပလပ်ဝ မြို့နယ်တို့မှ ကလေးငယ် ခြောက်ဦးအပါအဝင် အရပ်သား ၃၅ ဦးသည် ထိခိုက် ဒဏ်ရာများ ရရှိခဲ့သည်။ 

ရက္ခိုင့်တပ်တော်မှ ဖမ်ဆီးမှုများ

ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ရက္ခိုင့်တပ်တော် (AA)မှ အရပ်သား စုစုပေါင်း (၄၆) ဦးကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ ထိုအရပ်သား (၄၆) ဦးအနက်မှ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်(NLD) ပါတီ၏ ဘူးသီးတောင်မြို့နယ် ဥက္ကဋ္ဌ ဦးရဲသိန်း သည် တပ်မတော်မှ ပစ်ခတ်သည့် လက်နက်ကြီးကျည်ထိမှန်၍ သေဆုံးသွားခဲ့ကြောင်း AA မှ သတင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ 

လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို မည်သည့်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့မျှ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု မရှိသောကြောင့် နစ်နာခဲ့သူ များအတွက် တရားမျှတမှုရှာဖွေရန်မှာ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသော လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခများကို ကျော်လွှားနိုင်ရန်အတွက် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အမြန်ဆုံးအကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများမှ တားဆီး ကာကွယ်ရန် လွတ်လပ်သော စုံစမ်း စစ်ဆေးရေး အဖွဲ့များ ဖွဲ့စည်း၍ ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ပြစ်ဒဏ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရစေသော သဘောသဘာဝကိုလည်း အဆုံးသတ်ရမည် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လူ့အခွင့်အရေးအတွက် အာမခံချက်ရှိသော နိုင်ငံတကာသဘောတူစာချုပ်များ ဖြစ်သည့် နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေး အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်(ICCPR)၊ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုကို ဆန့်ကျင်ရေး နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ် (UNCAT)စသည့် နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်များကို လက်မှတ်ရေးထိုး အတည်ပြု ရမည် ဖြစ်သည်။ 

နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP)မှ ရခိုင်ဒေသ ပဋိပက္ခနှင့် ဆက်နွယ်၍ ရရှိထားသော သတင်းအချက်အလက်များအပေါ်အခြေခံ၍ စာရင်းပြုထားချက်များအရ  ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလမှ ဒီဇင်ဘာလကုန်ထိ ရခိုင်ဒေသ၌ တစ်နှစ်အတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သော ပဋိပက္ခများကြောင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားရသည့် ရခိုင်ဒေသခံ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား  (၇) ဦးရှိပြီး  ထောင်တွင်း၌ တရားရင်ဆိုင်နေကြရသော ရခိုင်ဒေသခံ (၁၂၁) ဦးနှင့် ထောင်ပြင်ပ၌ တရားရင်ဆိုင်နေကြရသော ရခိုင်ဒေသခံ (၉) ဦး ရှိသည်။ အောက်ဖော်ပြပါပုံတွင်လည်း ထင်ရှားစွာ မြင်တွေ့နိုင်ပါသည်။

ကလေးစစ်သားအဖြစ်စုဆောင်းခံရခြင်းများ

မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမာ္ဘ့ကုလသမဂ္ဂ၏ ကလေးသူငယ်များအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (CRC) ကို ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လတွင် အတည်ပြုလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခအတွင်း ကလေးသူငယ်များ ပါဝင်ပတ်သက်မှု ဆိုင်ရာ နောက်ဆက်တွဲ အခြေပြုစာချုပ် ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် အတည်ပြု လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံရမှုများသည် ဆက်လက် ရှိနေဆဲဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့သော ဧရာဝတီတိုင်း၊ ဖျာပုံမြို့နယ်၊ ခါးပြတ်ကျေးရွာမှ အသက် ၁ရ နှစ်အရွယ် မောင်အောင်နိုင်ဝင်းသည် ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံခဲ့ရပြီး ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင် တပ်မတော်မှ ၎င်းကို ၎င်း၏ဖခင်ထံ ပြန်လည် အပ်နှံခဲ့သည်။ 
ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း၊ ဆီဆိုင်မြို့နယ်၊ အောင်ကလပ်ကျေးရွာမှ အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ် မောင်အောလွီစေးနှင့် ဖယ်ခုံမြို့နယ်၊ လွယ်ယင်းမင်္ဂလာကျေးရွာမှ အသက် ၁ရ နှစ်အရွယ် မောင်အာဗြာဟန် တို့သည် ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံထားကြရပြီး ၎င်းတို့၏ မိခင်နှစ်ဦးမှ ၎င်းတို့၏ ကလေးနှစ်ဦး  ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံခဲ့ရသည့်အခြေအနေများကို ဒီဇင်ဘာလ ၂ဝ ရက်နေ့တွင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲပြုလုပ်၍  ရှင်းလင်း တင်ပြခဲ့ကြသည်။  ထို့ပြင်မောင်အောလွီစေးသည်  ညဏ်ရည်  ချို့ယွင်းသော ကလေးတစ်ဦး ဖြစ်ကြောင်းလည်း သိရှိ ရသည်။

အရွယ်မတိုင်မီတွင် ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံခဲ့ကြရသည့်အတွက် ကလေးသူငယ်များတွင် ၎င်းတို့၏ ရှေ့ဆက် ရမည့် အခွင့်အလမ်းများ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်သာမက ရုပ်ပိုင်းနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတို့တွင်လည်း ထိခိုက်မှုများကို ရင်ဆိုင် ခံစားကြရမည်ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာ ကလေးသူငယ်ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ စာချုပ် နှစ်ခုကို လက်မှတ်ရေးထိုး အတည်ပြုပြီးသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည့်အလျှောက် ထိုစာချုပ်ပါ ပြဌာန်းချက်များကို လေးစားလိုက်နာ၍ ကာကွယ်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အစိုးရမှ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ကလေးစစ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်းခံထားရမှုများကို ဆန်းစစ် လေ့လာ၍ ကြပ်မတ်စွာ ကိုင်တွယ် ဆောင်ရွက်ပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

လယ်ယာမြေရေးရာ ကိစ္စရပ်များ

ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင်လည်း သိမ်းဆည်းလယ်ယာမြေနှင့် လယ်ယာမြေအငြင်းပွားမှုများ ပြဿနာများသည် လျော့ကျ သွားခြင်းမရှိဘဲ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားဆဲဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း လယ်ယာမြေအရေး နှင့်ပတ်သက်၍ ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဖြစ်စဉ်များအနက်မှ ဖြစ်စဉ်တချို့ကို အောက်တွင် ကောက်နုတ်ဖော်ပြထားသည်။ 

ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်အတွင်းရှိ သိမ်းဆည်းခံမြေယာများအား လျော်ကြေးမပေးဘဲ အမှုပိတ်သိမ်းမည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့၍ လျော်ကြေးရရှိရေးအတွက် မူလမြေပိုင်ရှင်များမှ ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့သည်။
ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ဟင်္သာတမြို့ရှိ ဒူးယားကျေးရွာမှ သိမ်းဆည်းခံ ခြံမြေ၊ လယ်ယာမြေများနှင့် အသုံးမပြုသော မြေကွက်များကို ပြန်လည် ပေးအပ်ရန် ဒူယားကျေးရွာ ဒေသခံ ၅ဝ ခန့်မှ ဆန္ဒ ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။
မြန်မာယန်စီကုမ္ပဏီမှ ကြေးနီထုတ်လုပ်ရေးစီမံကိန်းအတွက် သိမ်းဆည်းထားသည့် မြေယာများကို လျော်ကြေး ပေးအပ်ရန်နှင့် ချင်းတွင်းမြစ်ရေ သုံးစွဲခွင့်ရရှိရေးအတွက် ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်၊ ကံကုန်းကျေးရွာမှ ဒေသခံ ၂၀ဝ ခန့်မှ ဆန္ဒထုတ်ဖော် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ 

၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ မေလတွင် လယ်ယာမြေနှင့် အခြားမြေများသိမ်းဆည်းခံရမှုများ ပြန်လည်စိစစ်ရေး ဗဟိုကော်မတီကို စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ထိုဗဟိုဗဟိုကော်မတီသို့  သုံးနှစ်အတွင်း တိုင်ကြားစာပေါင်း ၃၄၈ဝ ပေးပို့ခဲ့သော်လည်း ငါးစောင်သာ အကြောင်းပြန်ကြားကြောင်း ပြည်သူ့လွှတ်တော် တောင်သူလယ်သမားနှင့် အလုပ်သမားရေးရာကော်မတီ၏ နှစ်ပတ်လည် အစီရင်ခံစာ၌ ဖော်ပြထားသည်။ ထို့ကြောင့် လယ်ယာရေးရာကဏ္ဍသည် အလွန်အမင်း ထိခိုက်လွယ်သော အနေအထားသို့ ရောက်ရှိနေပြီး အမြန်ဆုံး ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်သည်။ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားဆဲဖြစ်သော သိမ်းဆည်းလယ်ယာမြေနှင့် လယ်ယာမြေအငြင်းပွားမှုများ ပြေလည်နိုင်ခြင်းမရှိခြင်းသည် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများနှင့် တောင်သူလယ်သမားများကို ထိခိုက်နစ်နာမှုများစွာ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရအနေဖြင့် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများနှင့် တောင်သူလယ်သမားများ၏ အကျိုးစီးပွားကို မြှင့်တင်သောအားဖြင့် လယ်ယာမြေအရေးကို အမြန်ဆုံး ကိုင်တွယ် ဆောင်ရွက်ပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။

ဆက်သွယ်မေးမြန်းရန်

နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း

တိတ်နိုင် အတွင်းရေးမှူး                                           +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၀၂  ၃၈၂၈

ဘိုကြည်   တွဲဘက်အတွင်းရေးမှူး                            +၆၆(၀) ၈၁၉  ၆၂၈  ၇၁၃

အောင်မျိုးကျော် ရန်ကုန်ရုံးတာဝန်ခံ                          +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၈၁  ၇၃၄၈ 

တဈလအတှငျးသုံးသပျခကြျ

ဒီဇငျဘာလအတှငျး စုစုပေါငျး 18 ဦး အမှုဖှငျ့၊တရားစှဲဆိုခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။ ထို 18 ဦးအနကျမှ ကရငျနီတောငျသူ ၁ဝ ဦးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၄၄၇၊ တကျကွှလှုပျရှားသူ တဈဦးသညျ နိုငျငံသားမြား၏ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လှတျလပျမှုနှငျ့ လုံခွုံမှုကို အကာအကှယျပေးရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၁ဝ၊ ရခိုငျပွညျနယျမှ အရပျသား နှဈဦးသညျ အကွမျးဖကျမှု တိုကျဖကြျရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၅ဝ (က) နှငျ့ ၅၂ (က)၊ အောငျသပွရှောသား ငါးဦးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၄၃၆၊ ၄၄၀၊ ၁၁၄ တို့ဖွငျ့ အသီးသီး အမှုဖှငျ့ တရားစှဲဆိုခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။

ဒီဇငျဘာလအတှငျး ဖမျးဆီးခွငျးခံခဲ့ရသူ ၁၆ ဦးရှိခဲ့ပွီး ၎င်းငျးတို့သညျ ရခိုငျပွညျနယျရှိ မငျးပွားမွို့နယျ၊ တောငျကုတျမွို့နယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျ၊ မွောကျဦးမွို့နယျနှငျ့ မောငျတောမွို့နယျတို့မှ ဖွဈကွသညျ။

ဒီဇငျဘာလအတှငျး စုစုပေါငျး ရှဈဦး ပွဈဒဏျ ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို ရှဈဦးအနကျမှ ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျသံခပြျအဖှဲ့ဝငျ လေးဦးသညျ ဆကျသှယျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၆၆(ဃ)၊ အရပျသား သုံးဦးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀၅ (ခ)၊ ၁၅၃ သို့မဟုတျ နိုငျငံတောျအထိမျးအမှတျ တံဆိပျဥပဒေ ပုဒျမ ၇၊ အောငျသပွကြေေးရှာမှ ရာအိမျမှူး တဈဦးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀၅ (ခ) တို့ဖွငျ့ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။

ဒီဇငျဘာလအတှငျး စုစုပေါငျး ၁၉ ဦး လှတျမွောကျခဲ့သညျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား လေးဦးဖွဈသော ဒါရိုကျတာ ဦးမငျးထငျကိုကိုကွီး၊ တကျကွှလှုပျရှားသူ ကိုနမြေိုးဇငျ၊ မနဇောထှနျးနှငျ့ ရှေ့နေ ဦးဇောျဝငျးတို့သညျ ကနြျးမာရေး ကောငျးမှနျခွငျးမရှိကွောငျး သိရှိရသညျ။

ထို့ပွငျ ဒီဇငျဘာလအတှငျးတှငျ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)မှ ရခိုငျပွညျနယျ၊ ဘူးသီးတောငျမွို့နယျ၊ အမြိုးသား ဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ(NLD) ပါတီ၏ မွို့နယျ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးရဲသိနျး၊ မွောကျဦးမွို့အတှငျးမှ လူငယျ ၂၄ ဦး၊ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေးနှငျ့ ပွညျသူ့အငျအားဦးစီးဌာန (လ.ဝ.က)မှ ဝနျထမျး သုံးဦး၊ Mytel ကုမ်ပဏီ ညှနျကွားရေးမှူး တဈဦးနှငျ့ ဝနျထမျး တဈဦးနှငျ့ အောငျတံခှနျ(၇)ရယောဉျပေါျတှငျ လိုကျပါလာသော ယဉျမောငျး (၁၆)ဦးတို့ကို ဖမျးဆီးသှားခဲ့သညျ။

အပွညျပွညျဆိုငျရာ လူ့အခှငျ့အရေးနေ့

ဒီဇငျဘာလ ၁ဝ ရကျနေ့သညျ (၇၁) နှဈပွညျ့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ လူ့အခှငျ့အရေးနေ့ဖွဈသညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးရှိ လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေားသညျ အဖကျဖကျမှ ဆိုးရှားစှာ ယိုယှငျး လကြျရှိသညျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး (၇၁) နှဈကြောျကွာ ဖွဈပှားခဲ့သော တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခမြား၊ နိုငျငံသားနှငျ့ နိုငျငံရေးအခှငျ့အရေးမြား ခြိုးဖောကျခံရမှုမြားသညျ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေား မညျရှေ့၊မညျမြှအထိရှိနသေညျကို ထုတျဖောျ ပွသလကြျရှိသညျ။ ထိုကဲ့သို့ လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျမှုအခွအေနမြေားကို ပို၍ ပေါျလှငျ ထငျရှားစရေနျ ထုတျဖောျပွသနေ သညျ့ အခွငျးအရာ တဈရပျမှာ-

ဒီဇငျဘာလ ၁ဝ ရကျနေ့တှငျ ကရြောကျသော (၇၁) နှဈပွညျ့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ လူ့အခှငျ့အရေးနေ့တှငျ မွနျမာနိုငျငံသညျ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂ၏ ၁၉၄၈ ခုနှဈ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေးနှငျ့ အပွဈပေးရေးဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ  (Genocide Convention) ကို လိုကျနာဆောငျရှကျရနျ ပကြျကှကျသညျဟူသော စှပျစှဲခကြျကို  နယျသာလနျနိုငျငံ The Hague မွို့ရှိ အပွညျပွညျဆိုငျရာတရားရုံး (ICJ)၌ စတငျကွားနာခဲ့သညျ။ ထိုအခွငျးအရာမှ အစိုးရသညျ ၎င်းငျး၏ နိုငျငံသား တိုငျး၏ လူ့အခှငျ့အရေးစံနှုနျးကို လေးစား လိုကျနာ၍ ကာကှယျမှုပေးရနျ လိုအပျလကြျရှိနသေညျကို ထုတျဖောျ ပွသနပွေီး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးရှိ လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေား တိုးတကျစရေနျ အမွနျဆုံး ဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျကို ထုတျဖောျ ပွသနသေညျ။ ထိုကဲ့သို့ လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေား တိုးတကျ စရေနျ အမွနျဆုံး ဆောငျရှကျရာတှငျ 

• လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျသူမြား  ပွဈဒဏျမှ ကငျးလှတျခှငျ့ရစခွေငျးကို အဆုံးသတျ၍ ၎င်းငျးတို့ ကြူးလှနျခဲ့သော လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျမှုမြားအတှကျ တာဝနျယူမှုနှငျ့ တာဝနျခံမှုရှိလာစရေနျ ဥပဒနှေငျ့အညီ အရေးယူ ဆောငျရှကျခွငျး၊ 
• နဈနာခဲ့ကွရသူမြားအတှကျ ပွနျလညျ အစားထိုးပေးလြောျခွငျး အစီအစဉျမြား၊ ပွနျလညျ ထူထောငျခွငျးဆိုငျရာ အစီအစဉျမြားကို ဖောျဆောငျမှုပွုပေးခွငျး
• နိုငျငံတကာ လူ့အခှငျ့အရေးစာခြုပျစာတမျးမြားကို လကျမှတျရေးထိုးခွငျး၊ 
• လှတျတောျအနဖွေငျ့ လူ့အခှငျ့အရေးနှငျ့ ပတျသကျ ဆကျနှယျသညျ့ ဥပဒမြေားကို ပွနျလညျသုံးသပျခွငျး (အထူးသဖွငျ့ ခှဲခွားဆကျဆံမူနှငျ့ပတျသကျသညျ့ ဥပဒမြေား၊ လှတျလပျစှာပွောဆို၊ရေးသား၊ စီတနျးလှညျ့လညျ သညျမြားနှငျ့ သကျဆိုငျသောဥပဒမြေား)၊ 
• ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြားအား ခွှငျးခကြျမရှိ ပွနျလှတျပေးခွငျးနှငျ့ တကျကွှ လှုပျရှားသူမြား၊ ကြောငျးသားမြား၊ လယျသမားမြား၊ အလုပျသမားမြား၊ အရပျသားမြားအပေါျ စှဲဆိုထားသော စှဲခကြျမြားကို ရုပျသိမျးပေးခွငျး၊
• အမြိုးသားပွနျလညျသငျ့မွတျရေးရရှိရနျအတှကျ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျမြားကို အမွနျဆုံး အကောငျအထညျ ဖောျ ဆောငျရှကျခွငျး စသညျတို့ကို လုပျဆောငျခွငျးအားဖွငျ့ လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေားကို မွှငျ့တငျမှု ပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့

အသှငျကူးပွောငျးရေးကို ဦးတညျ ဆောငျရှကျလကြျရှိသော မွနျမာနိုငျငံသညျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့ကို လေးစားလိုကျနာ၍ ကာကှယျစောငျ့ရှောကျရမညျ ဖွဈသညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့အခွအေနသေညျ ရုနျးကနျမှုမြားဖွငျ့သာ ရငျဆိုငျနကွေရဆဲဖွဈသညျ။ ဒီဇငျဘာလအတှငျးတှငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့ကို ကငြ့ျသုံးခဲ့ကွသော တကျကွှလှုပျရှားသူမြားနှငျ့ အရပျသားမြားသညျ ဆကျလကျ၍ ဖိနှိပျခံနေ ကွရဆဲ ဖွဈသညျ။ ဒီဇငျဘာလအတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့ကို ကငြ့ျသုံးခဲ့ခွငျးအတှကျ စုစုပေါငျး ခုနှဈဦး ပွဈဒဏျ ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ၎င်းငျးတို့မှာ ကလေးစဈသားဟောငျး ကိုအောငျကိုထှေး၏ အဈမဖွဈသူ မနဇောထှနျး၊ မခငျခြိုနိုငျနှငျ့ ကိုဇောျမွငျ့၊ ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျ သံခပြျအဖှဲ့ဝငျ လေးဦးဖွဈသော ကိုဇယြောလှငျ၊ ကိုပိုငျရဲသူ၊ ကိုပိုငျဖွိုးမငျး(ခ) ဒီရနှေငျ့ မဆုရတနာမွငျ့တို့ ဖွဈကွသညျ။ 

လှတျလပျသော ဒီမိုကရစေီနိုငျငံတိုငျးတှငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့ကို စံနှုနျးတဈခုအဖွဈ သတျမှတျ ၍  ကာကှယျမှုပေးထားသညျ။ သို့သောျလညျး အသှငျကူးပွောငျးရေးမှ ဒီမိုကရစေီသို့ ဦးတညျနသေော မွနျမာနိုငျငံတှငျ အခွခေံအခှငျ့အရေးမြား ဆုံးရှုံးနခွေငျးသညျ ဒီမိုကရစေီ လမျးကွောငျးမှ သှဖေညျလကြျရှိသညျကို ပွသနသေညျ။ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ၏  အပိုဒျ ၃၅၄(က) တှငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့ကို ပွဌာနျးထားရှိသောျလညျး လေးစား လိုကျနာမှုမရှိခွငျးကွောငျ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့နှငျ့ပတျသကျ၍ ပွဌာနျးထားသော နိုငျငံတကာ စံနှုနျးမြားကို လေးစား လိုကျနာရနျမှာ အလှမျးကှာဝေးဆဲဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂ၏ နိုငျငံသားနှငျ့ နိုငျငံရေး အခှငျ့အရေးဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ(ICCPR)ကို လကျမှတျရေးထိုး အတညျပွုရနျအတှကျ အကောငျအထညျ ဖောျဆောငျရှကျရနျမှာလညျး အလှမျးဝေးနဆေဲဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေး အသငျး (AAPP)မှ အစိုးရအား ပွညျတှငျးနှငျ့ နိုငျငံတကာ ဥပဒေ စံနှုနျးမြားကို လေးစားလိုကျနာခွငျးအားဖွငျ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့နှငျ့  အခွခေံလူ့အခှငျ့အရေးကို မွှငျ့တငျမှုပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

နိုငျငံသားတို့၏လှတျလပျခှငျ့အပေါျတားမွဈ ကနျ့သတျခွငျးမြား

မွနျမာနိုငျငံတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့သညျ ဖိနှိပျမှုမြားအောကျတှငျ ရောကျရှိနခြေိနျတှငျ နိုငျငံသားတို့၏ လှတျလပျခှငျ့မြားသညျလညျး တားမွဈ ကနျ့သတျမှုမြားအောကျတှငျ ကရြောကျနဆေဲဖွဈသညျ။ မန်တလေးတိုငျး ဒသေကွီး၊ ပုသိမျကွီးမွို့နယျ၊ အောငျသပွကြေေးရှာအနီးရှိ အောငျသပွေ ကြောကျမီးသှေးစှမျးအငျသုံး ဘိလပျမွေ စကျရုံစီမံကိနျး ပဋိပက်ခနှငျ့ပတျသကျ၍ ဖမျးဆီး တရားစှဲဆိုခွငျးခံထားရသညျ့ အောငျသပွကြေေးရှာမှ ဒသေခံ ငါးဦးဖွဈသော ကိုနိုငျထှနျးအောငျ၊ ကိုမငျးသိနျး၊ ကိုဖိုးမာ၊ ကိုကြောျဇယေနြှငျ့ ရာအိမျမှုး ကိုမိုးလငျးတို့သညျ ရာဇသတျကွီး ပုဒျမ ၄၃၆၊ ၄၄၀၊ ၁၁၄ ဖွငျ့ စှဲခကြျတငျခွငျးခံခဲ့ရပွီး ၎င်းငျးတို့အနကျမှ ကိုမိုးလငျးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀၅(ခ) ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။ အရပျသားမြား ထိုကဲ့သို့ ဖမျးဆီး၊တရားစှဲဆိုမှုမြား၊ ပွဈဒဏျ ခမြှတျမှုမြားကို ရငျဆိုငျကွုံတှေ့နရေခွငျးသညျ နိုငျငံသားမြား အခှငျ့အရေးမြား ဆုံရှုံးဆဲဖွဈသညျကို ပွသနပွေီး အမြိုးသားပွနျလညျ သငျ့မွတျရေးကိုလညျး နှောငျ့နှေးစေ သညျ့ အခွငျးအရာ တဈရပျလညျး ဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ အစိုးရအနဖွေငျ့ နိုငျငံသားမြား၏ အခွခေံအခှငျ့အရေးမြားကို အမွနျဆုံး မွှငျ့တငျခွငျးအားဖွငျ့ အမြိုးသား ပွနျလညျ သငျ့မွတျရေးကို ဖောျဆောငျမှုပွုပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးနှငျ့ ထိခိုကျလှယျသော အကဉြျးသူ၊ အကဉြျးသားမြား (Key Population)၏ အခနျးကဏ်ဍ

မွနျမာနိုငျငံရှိ အကဉြျးထောငျတှငျး အခွအေနမြေားသညျ ဆကျလကျ ဆိုးရှားနိမျ့ကနြဆေဲဖွဈသညျ။ အကဉြျးထောငျ တှငျး  အကဉြျးသားဦးရေ ပွညျ့သိပျနခွေငျး၏ အကြိုးဆကျအနဖွေငျ့ အကဉြျးထောငျမြားအတှငျးတှငျ အမြိုးမြိုးသော ပွဿနာမြား ဖွဈပှားလကြျရှိသညျ။ ထို့ပွငျ အကဉြျးသားမြား ၎င်းငျးတို့၏ အခှငျ့အရေးမြား ခြိုးဖောကျခံနကွေရခွငျး၊ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုမြားကို ခံစားနကွေရခွငျး၊ ခှဲခွားဆကျဆံခံနကွေရခွငျးစသညျတို့ကို ရငျဆိုငျနကွေရသညျ။ ၎င်းငျးပွငျ ဒီဇငျဘာလအတှငျးတှငျ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီး၊ မွငျးခွံမွို့နယျရှိ မွငျးခွံအကဉြျးထောငျတှငျး ထောငျဆူပူမှု ဖွဈပှားခဲ့သညျ။ ထိုအခွငျးအရာမြား စနဈတကြ ဆကျလကျဖွဈပှားနခွေငျးမှ ရပျတနျ့ရနျနှငျ အဆုံးသတျရနျအတှကျ အကဉြျးထောငျ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးကို အမွနျဆုံး အကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျရမညျ ဖွဈသညျ။ နိုငျငံရေး အကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး (AAPP)မှ လညျး အကဉြျးထောငျ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး ပွုလုပျရနျ အတှကျ အစိုးရအား အစဉျတစိုကျ တိုကျတှနျးလကြျရှိပွီး အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးနှငျ့ပတျသကျ၍ မွနျမာနိုငျငံ၏ အကဉြျးထောငျအခွအေနနှေငျ့ အကဉြျးထောငျစနဈ ပွုပွငျ ပွောငျးလဲရေး အလားအလာ အစီရငျခံစာ၊ အကဉြျးထောငျအတှငျး လူဦးရေ လြှော့ခနြိုငျရေး အရေးတကွီး လုပျဆောငျရနျ လိုအပျသညျ့ အကဉြျးထောငျစနဈ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး နညျးလမျးမြား အစီရငျခံစာ စသညျ့ အစီရငျခံစာမြားကိုလညျး       ထုတျဝခေဲ့ပွီးဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ မွနျမာနိုငျငံအမြိုးသား လူ့အခှငျ့အရေးကောျမရှငျ(MNHRC)၊ သကျဆိုငျရာ လှတျတောျ ကောျမတီမြား၊ အကဉြျးသား ရေးရာကိစ်စရပျမြားကို ဆောငျရှကျလကြျရှိသော အဖှဲ့အစညျး အသီးသီး နှငျ့ လကျတှဲ ဆောငျရှကျလကြျရှိပွီး အလုပျရုံ ဆှေးနှေးပှဲမြားကိုလညျး ကငြျးပ ပွုလုပျလကြျရှိသညျ။ 

ထိုကဲ့သို့ အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးကို ဆောငျရှကျရာတှငျ အကဉြျးထောငျ၊ အခြုပျထောငျနှငျ့ အလုပျစခနျး မြားရှိ ထိခိုကျလှယျသော အကဉြျးသူ၊ အကဉြျးသားမြား (Key Population) ကာကှယျစောငျ့ရှောကျမှု ရရှိရနျ မှာလညျး မဖွဈမနေ လိုအပျပါသညျ။ Key Population မြားသညျ ထိခိုကျလှယျသူမြားဖွဈသညျ့အတှကျ အကဉြျးထောငျ အတှငျးတှငျလညျး သာမနျထကျပို၍ လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျမှုမြားကို ရငျဆိုငျခံစား နကွေရသူမြားဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ Key Population မြားအတှကျ ထညျ့သှငျးစဉျးစားရမညျဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး (AAPP)မှ ဦးဆောငျ၍ မွနျမာနိုငျငံတှငျး Key Population မြားအတှကျ လုပျကိုငျ ဆောငျရှကျပေးလကြျရှိသော အဖှဲ့အစညျးမြား၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ဦးဆောငျ ပါဝငျသော အဖှဲ့အစညျးမြားနှငျ့ အလုပျရုံဆှေးနှေးပှဲကို ရနျကုနျမွို့ရှိ AAPP ရုံး အစညျးအဝေးခနျးမတှငျ နိုဝငျဘာလ ၄ ရကျနေ့မှ နိုဝငျဘာလ ၅ ရကျနေ့ထိ နှဈရကျတာ ကငြျးပ ပွုလုပျခဲ့သညျ။ ၎င်းငျးပွငျ ဒီဇငျဘာလ ရ ရကျနေ့တှငျ AAPP မှ ဦးဆောငျ၍ ပွညျသူ့လှတျတောျ ကောျမတီအသီးသီးမှ ကောျမတီဝငျ ၂၅ ဦး၊ အမြိုးသားလှတျတောျ ကောျမတီအသီးသီးမှ ကောျမတီဝငျ ရှဈဦး၊ Key Population အဖှဲ့အစညျးမြားမှ ကိုယျစားလှယျမြား၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ဦးဆောငျသော အဖှဲ့အစညျးမြားမှ ကိုယျစားလှယျမြားနှငျ့ အကဉြျးထောငျ စနဈပွုပွငျပွောငျးလဲရေး အလုပျရုံဆှေးနှေးပှဲအား နပွေညျတောျ၌ ကငြျးပ ပွုလုပျခဲ့သညျ။ ထိုဆှေးနှေးပှဲ၌လညျး ထိခိုကျလှယျသော အကဉြျးသူ၊ အကဉြျးသားမြား (Key Population) အတှကျကို ထညျ့သှငျး ဆှေးနှေးခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး (AAPP)မှ အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးတှငျ ထိခိုကျလှယျသော အကဉြျးသူ၊ အကဉြျးသားမြား (Key Population)၏ အခနျးကဏ်ဍ ဟူသညျ့ ခေါငျးစဉျဖွငျ့ အစီရငျခံစာ တဈစောငျကို ၂၀၂ဝ ခုနှဈ၊ မတျလတှငျ ထုတျဝမေညျဖွဈပွီး အစိုးရ တာဝနျရှိသူမြားနှငျ့ သကျဆိုငျရာ လှတျတောျ ကောျမတီအသီးသီးကို ထိုအစီရငျခံစာအား မြှဝမေညျဖွဈသညျ။

တိုငျးရငျးသားဒသေမြားတှငျ ဖွဈပှားလြှကျရှိသော ပဋိပက်ခမြား၏ အကြိုးဆကျမြား

ရခိုငျဒသေတှငျး တပျမတောျနှငျ့ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ (AA) တို့ကွား လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြား ပွငျးထနျစှာ ဖွဈပှား ခဲ့သညျမှာ တဈနှဈနီးပါးရှိခဲ့ပွီ ဖွဈသညျ။ ထိုလကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြားအတှငျး လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျမှုမြား မွငျ့တကျလာ လကြျရှိခွငျးနှငျ့အတူ ဌာနတေိုငျးရငျးသားမြားသညျ နှဈဖကျ လကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့မြား၏ သံသဖွငျ့ဟူသော စှပျစှဲမှုမြားဖွငျ့  လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို ဆိုးရှားစှာ ရငျဆိုငျနကွေရသညျ။ ဒီဇငျဘာလအတှငျးဖွဈပှားခဲ့သော ဖွဈစဉျတခြို့မှလညျး ထငျရှားစှာ တှေ့မွငျ နိုငျသညျ။

ဖမျးဆီးခံရခွငျးမြား

• ရက်ခိုငျ့တပျတောျ (AA)နှငျ့ ဆကျနှယျမှုရှိသညျ ဟူသော သံသယဖွငျ့ တပျမတောျမှ ရခိုငျဒသေခံ အရပျသား (၁၆)ဦးကို ဖမျးဆီးခဲ့ပွီး ထိုအရပျသား (၁၆)ဦးအနကျ (၂)ဦးသညျ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒဖွေငျ့ အမှုဖှငျ့ တရားစှဲဆိုခွငျးကို ခံထားရသညျ။ 

ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခံရခွငျးမြား

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျတောျမွို့နယျ၊ စဈအောငျကြေးရှာမှ ကိုသနျးလှိုငျနှငျ့ ကိုမောငျကြောျလှတို့သညျ ဈေးဝယျရာမှ ပွနျလာစဉျ ကြောကျတောျတောငျတှငျ တပျစှဲထားသော တပျမတောျသားမြား၏ ရိုကျနှကျခွငျးကို ခံခဲ့ရသောကွောငျ့ ကိုမောငျကြောျလှသညျ ပွငျးထနျစှာ ဒဏျရာရရှိသှားခဲ့သညျ။ 

သတျဖွတျခံရခွငျးမြား

• တပျမတောျမှ ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျသှားခဲ့သော ရခိုငျပွညျနယျ၊ မငျးပွားမွို့နယျ၊ ကြောကျမောျကြေးရှာမှ အုပျခြုပျရေးမှူး ဦးကြောျအေးမောငျ၏ အလောငျးကို ဒီဇငျဘာလ ၁၄ ရကျနေ့တှငျ ပွနျလညျ တှေ့ရှိခဲ့သညျ။ ဦးကြောျအေးမောငျသညျ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA) တပျဖှဲ့ဝငျတဈဦး ဖွဈသညျဟု တပျမတောျမှ ထုတျပွနျ ခဲ့သောျလညျး မိသားစုဝငျမြားနှငျ့ AA မှ ငွငျးဆိုခဲ့သညျ။
• ဒီဇငျဘာလအတှငျး ပြောကျဆုံးသှားခဲ့သော ရခိုငျပွညျနယျ၊ မွပေုံမွို့နယျ၊ ကမျးထောငျးကွီးမွို့မှ ဒသေခံ ဦးနီသနျး နှငျ့ ဦးကငျးခြတေို့ကို သဆေုံးလကြျ ပွနျလညျတှေ့ရှိခဲ့သညျ။  ၎င်းငျးတို့ စပါးသိမျးရနျသှားရောကျသော နရောအနီးတှငျ တပျမတောျ တပျမ(၆၆) ရှိနသေဖွငျ့ တပျမတောျမှ ဖမျးဆီးသှားသညျဟု မိသားစုဝငျမြားမှ ယူဆကွသညျ။

ကညြျထိမှနျ၍ သဆေုံး/ဒဏျရာရရှိမှုမြား

ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျတောျမွို့နယျ၊ မငျးပွားမွို့နယျနှငျ့ အမျးမွို့နယျတို့တှငျ တပျမတောျစဈကွောငျးမှ ပဈခတျခဲ့သညျ့ အတှကျ အသကျ ရှဈနှဈအရှယျ ကလေးငယျ တဈဦးအပါအဝငျ အရပျသား ငါးဦး သဆေုံးခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ တပျမတောျနှငျ့ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)တို့ကွား ဖွဈပှားခဲ့သော တိုကျပှဲမြားကွောငျ့ ကြောကျတောျမွို့နယျမှ အရပျသား ခွောကျဦးသညျ ကညြျထိမှနျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။ ၎င်းငျးပွငျ လကျနကျကွီးကညြျကရြောကျပေါကျကှဲခဲ့မှုကွောငျ့ မွောကျဦး၊ မွပေုံနှငျ့ ပလပျဝ မွို့နယျတို့မှ ကလေးငယျ သုံးဦးအပါအဝငျ အရပျသား ခုနှဈဦး သဆေုံးခဲ့ပွီး မွောကျဦး၊ မငျးပွား၊ မွပေုံနှငျ့ ပလပျဝ မွို့နယျတို့မှ ကလေးငယျ ခွောကျဦးအပါအဝငျ အရပျသား ၃၅ ဦးသညျ ထိခိုကျ ဒဏျရာမြား ရရှိခဲ့သညျ။ 

ရက်ခိုငျ့တပျတောျမှ ဖမျဆီးမှုမြား

ဒီဇငျဘာလအတှငျး ရက်ခိုငျ့တပျတောျ (AA)မှ အရပျသား စုစုပေါငျး (၄၆) ဦးကို ဖမျးဆီးခေါျဆောငျသှားခဲ့သညျ။ ထိုအရပျသား (၄၆) ဦးအနကျမှ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ(NLD) ပါတီ၏ ဘူးသီးတောငျမွို့နယျ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးရဲသိနျး သညျ တပျမတောျမှ ပဈခတျသညျ့ လကျနကျကွီးကညြျထိမှနျ၍ သဆေုံးသှားခဲ့ကွောငျး AA မှ သတငျး ထုတျပွနျခဲ့သညျ။ 

လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို မညျသညျ့လကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့မြှ တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှု မရှိသောကွောငျ့ နဈနာခဲ့သူ မြားအတှကျ တရားမြှတမှုရှာဖှရေနျမှာ ရပျတနျ့သှားခဲ့သညျ။ သို့ဖွဈ၍ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဖွဈပှားလကြျရှိသော လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခမြားကို ကြောျလှားနိုငျရနျအတှကျ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျကို အမွနျဆုံးအကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျရမညျ ဖွဈပွီး လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားမှ တားဆီး ကာကှယျရနျ လှတျလပျသော စုံစမျး စဈဆေးရေး အဖှဲ့မြား ဖှဲ့စညျး၍ ဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ ပွဈဒဏျမှ ကငျးလှတျခှငျ့ရစသေော သဘောသဘာဝကိုလညျး အဆုံးသတျရမညျ ဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ လူ့အခှငျ့အရေးအတှကျ အာမခံခကြျရှိသော နိုငျငံတကာသဘောတူစာခြုပျမြား ဖွဈသညျ့ နိုငျငံသားနှငျ့ နိုငျငံရေး အခှငျ့အရေးဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ(ICCPR)၊ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုကို ဆနျ့ကငြျရေး နိုငျငံတကာ သဘောတူစာခြုပျ (UNCAT)စသညျ့ နိုငျငံတကာ သဘောတူစာခြုပျမြားကို လကျမှတျရေးထိုး အတညျပွု ရမညျ ဖွဈသညျ။ 

နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး (AAPP)မှ ရခိုငျဒသေ ပဋိပက်ခနှငျ့ ဆကျနှယျ၍ ရရှိထားသော သတငျးအခကြျအလကျမြားအပေါျအခွခေံ၍ စာရငျးပွုထားခကြျမြားအရ  ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ ဇနျနဝါရီလမှ ဒီဇငျဘာလကုနျထိ ရခိုငျဒသေ၌ တဈနှဈအတှငျးဖွဈပှားခဲ့သော ပဋိပက်ခမြားကွောငျ့ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံထားရသညျ့ ရခိုငျဒသေခံ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား  (၇) ဦးရှိပွီး  ထောငျတှငျး၌ တရားရငျဆိုငျနကွေရသော ရခိုငျဒသေခံ (၁၂၁) ဦးနှငျ့ ထောငျပွငျပ၌ တရားရငျဆိုငျနကွေရသော ရခိုငျဒသေခံ (၉) ဦး ရှိသညျ။ အောကျဖောျပွပါပုံတှငျလညျး ထငျရှားစှာ မွငျတှေ့နိုငျပါသညျ။

ကလေးစဈသားအဖွဈစုဆောငျးခံရခွငျးမြား

မွနျမာနိုငျငံသညျ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂ၏ ကလေးသူငယျမြားအခှငျ့အရေးဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ (CRC) ကို ၁၉၉၁ ခုနှဈ၊ ဇူလိုငျလတှငျ အတညျပွုလကျမှတျရေးထိုးခဲ့ပွီး လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခအတှငျး ကလေးသူငယျမြား ပါဝငျပတျသကျမှု ဆိုငျရာ နောကျဆကျတှဲ အခွပွေုစာခြုပျ ကို ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ စကျတငျဘာလတှငျ အတညျပွု လကျမှတျရေးထိုးခဲ့သညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျး ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံရမှုမြားသညျ ဆကျလကျ ရှိနဆေဲဖွဈသညျကို တှေ့ရှိရသညျ။

• ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ ဧပွီလတှငျ ပြောကျဆုံးသှားခဲ့သော ဧရာဝတီတိုငျး၊ ဖြာပုံမွို့နယျ၊ ခါးပွတျကြေးရှာမှ အသကျ ၁ရ နှဈအရှယျ မောငျအောငျနိုငျဝငျးသညျ ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံခဲ့ရပွီး ဒီဇငျဘာလအတှငျးတှငျ တပျမတောျမှ ၎င်းငျးကို ၎င်းငျး၏ဖခငျထံ ပွနျလညျ အပျနှံခဲ့သညျ။ 
• ရှမျးပွညျနယျတောငျပိုငျး၊ ဆီဆိုငျမွို့နယျ၊ အောငျကလပျကြေးရှာမှ အသကျ ၁၆ နှဈအရှယျ မောငျအောလှီစေးနှငျ့ ဖယျခုံမွို့နယျ၊ လှယျယငျးမငျ်ဂလာကြေးရှာမှ အသကျ ၁ရ နှဈအရှယျ မောငျအာဗွာဟနျ တို့သညျ ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံထားကွရပွီး ၎င်းငျးတို့၏ မိခငျနှဈဦးမှ ၎င်းငျးတို့၏ ကလေးနှဈဦး  ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံခဲ့ရသညျ့အခွအေနမြေားကို ဒီဇငျဘာလ ၂ဝ ရကျနေ့တှငျ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲပွုလုပျ၍  ရှငျးလငျး တငျပွခဲ့ကွသညျ။  ထို့ပွငျမောငျအောလှီစေးသညျ  ညဏျရညျ  ခြို့ယှငျးသော ကလေးတဈဦး ဖွဈကွောငျးလညျး သိရှိ ရသညျ။

အရှယျမတိုငျမီတှငျ ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံခဲ့ကွရသညျ့အတှကျ ကလေးသူငယျမြားတှငျ ၎င်းငျးတို့၏ ရှေ့ဆကျ ရမညျ့ အခှငျ့အလမျးမြား ဆုံးရှုံးခဲ့ရသညျသာမက ရုပျပိုငျးနှငျ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာတို့တှငျလညျး ထိခိုကျမှုမြားကို ရငျဆိုငျ ခံစားကွရမညျဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ မွနျမာနိုငျငံသညျ နိုငျငံတကာ ကလေးသူငယျကာကှယျစောငျ့ရှောကျမှုဆိုငျရာ စာခြုပျ နှဈခုကို လကျမှတျရေးထိုး အတညျပွုပွီးသညျ့ နိုငျငံဖွဈသညျ့အလြှောကျ ထိုစာခြုပျပါ ပွဌာနျးခကြျမြားကို လေးစားလိုကျနာ၍ ကာကှယျရမညျဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ အစိုးရမှ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ကလေးစဈသားအဖွဈ စုဆောငျးခွငျးခံထားရမှုမြားကို ဆနျးစဈ လေ့လာ၍ ကွပျမတျစှာ ကိုငျတှယျ ဆောငျရှကျပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

လယျယာမွရေေးရာ ကိစ်စရပျမြား

ဒီဇငျဘာလအတှငျးတှငျလညျး သိမျးဆညျးလယျယာမွနှေငျ့ လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြား ပွဿနာမြားသညျ လြော့ကြ သှားခွငျးမရှိဘဲ ဆကျလကျ ဖွဈပှားဆဲဖွဈသညျကို တှေ့ရှိရသညျ။ ဒီဇငျဘာလအတှငျး လယျယာမွအေရေး နှငျ့ပတျသကျ၍ ဖွဈပှားခဲ့သော ဖွဈစဉျမြားအနကျမှ ဖွဈစဉျတခြို့ကို အောကျတှငျ ကောကျနုတျဖောျပွထားသညျ။ 

• ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီး၊ ဗိုလျတထောငျမွို့နယျအတှငျးရှိ သိမျးဆညျးခံမွယောမြားအား လြောျကွေးမပေးဘဲ အမှုပိတျသိမျးမညျဟု ဆုံးဖွတျခဲ့၍ လြောျကွေးရရှိရေးအတှကျ မူလမွပေိုငျရှငျမြားမှ ဆန်ဒထုတျဖောျခဲ့သညျ။
• ဧရာဝတီတိုငျးဒသေကွီး၊ ဟငျ်သာတမွို့ရှိ ဒူးယားကြေးရှာမှ သိမျးဆညျးခံ ခွံမွေ၊ လယျယာမွမြေားနှငျ့ အသုံးမပွုသော မွကှေကျမြားကို ပွနျလညျ ပေးအပျရနျ ဒူယားကြေးရှာ ဒသေခံ ၅ဝ ခနျ့မှ ဆန်ဒ ဖောျထုတျခဲ့သညျ။
• မွနျမာယနျစီကုမ်ပဏီမှ ကွေးနီထုတျလုပျရေးစီမံကိနျးအတှကျ သိမျးဆညျးထားသညျ့ မွယောမြားကို လြောျကွေး ပေးအပျရနျနှငျ့ ခငြျးတှငျးမွဈရေ သုံးစှဲခှငျ့ရရှိရေးအတှကျ ဆားလငျးကွီးမွို့နယျ၊ ကံကုနျးကြေးရှာမှ ဒသေခံ ၂၀ဝ ခနျ့မှ ဆန်ဒထုတျဖောျ တောငျးဆိုခဲ့သညျ။ 

၂၀၁၆ ခုနှဈ၊ မလေတှငျ လယျယာမွနှေငျ့ အခွားမွမြေားသိမျးဆညျးခံရမှုမြား ပွနျလညျစိစဈရေး ဗဟိုကောျမတီကို စတငျဖှဲ့စညျးခဲ့ပွီး ထိုဗဟိုဗဟိုကောျမတီသို့  သုံးနှဈအတှငျး တိုငျကွားစာပေါငျး ၃၄၈ဝ ပေးပို့ခဲ့သောျလညျး ငါးစောငျသာ အကွောငျးပွနျကွားကွောငျး ပွညျသူ့လှတျတောျ တောငျသူလယျသမားနှငျ့ အလုပျသမားရေးရာကောျမတီ၏ နှဈပတျလညျ အစီရငျခံစာ၌ ဖောျပွထားသညျ။ ထို့ကွောငျ့ လယျယာရေးရာကဏ်ဍသညျ အလှနျအမငျး ထိခိုကျလှယျသော အနအေထားသို့ ရောကျရှိနပွေီး အမွနျဆုံး ကိုငျတှယျဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ နှဈပေါငျးမြားစှာကွာ ဆကျလကျ ဖွဈပှားဆဲဖွဈသော သိမျးဆညျးလယျယာမွနှေငျ့ လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြား ပွလေညျနိုငျခွငျးမရှိခွငျးသညျ ဌာနတေိုငျးရငျးသားမြားနှငျ့ တောငျသူလယျသမားမြားကို ထိခိုကျနဈနာမှုမြားစှာ ဖွဈပေါျစသေညျ။ သို့ဖွဈ၍ အစိုးရအနဖွေငျ့ ဌာနတေိုငျးရငျးသားမြားနှငျ့ တောငျသူလယျသမားမြား၏ အကြိုးစီးပှားကို မွှငျ့တငျသောအားဖွငျ့ လယျယာမွအေရေးကို အမွနျဆုံး ကိုငျတှယျ ဆောငျရှကျပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

ဆကျသှယျမေးမွနျးရနျ

နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး

တိတျနိုငျ အတှငျးရေးမှူး                                           +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၀၂  ၃၈၂၈

ဘိုကွညျ   တှဲဘကျအတှငျးရေးမှူး                            +၆၆(၀) ၈၁၉  ၆၂၈  ၇၁၃

အောငျမြိုးကြောျ ရနျကုနျရုံးတာဝနျခံ                          +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၈၁  ၇၃၄၈ 

တလအတှငျးသုံးသပျခကြျ ဒေါငျးလော့ရယူရနျ December Burmese MiR

ဒီဇငျဘာလအတှကျသတငျးစုစညျးမှု Dec Chronology

ဒီဇငျဘာလအတှကျ လကျကနြျနိုငျကဉြျးစာရငျး 74 Remaining PP list Updated On 31 December 2019

ဒီဇငျဘာလအတှကျ အမှုရငျဆိုငျစာရငျး 557 Facing Trial final List (Updated on 31 December 2019)

၆၆ (ဃ) စာရငျးဒေါငျးလော့ရယူရနျ 66 (D) total list(new) Updated