အေအေပီပီမှဇူလိုင်လအတွက်လစဉ်အစီရင်ခံစာနှင့်နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားစာရင်းထုတ်ပြန်ချက်

တဈလအတှငျးသုံးသပျခကြျ

ဇူလိုငျလအတှငျး စုစုပေါငျး (၂၂) ဦး အမှုဖှငျ့၊ တရားစှဲဆိုခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို (၂၂) ဦးအနကျမှ ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျဖွူ၊ ကြောကျတောျ၊ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့နယျမြားမှ အရပျသား ၁ရ ဦးသညျ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀(က)၊(ဈ)၊(ည)၊ ၅၂(က)၊(ည)၊ စဈကိုငျးတိုငျးဒသေကွီးမှ အရပျသားတဈဦးသညျ မတရားအသငျးဆကျသှယျမှုအကျဥပဒေ ပုဒျမ ၁၇(၁)၊ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီးမှ ဆရာတောျတဈပါးသညျ ဆကျသှယျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၆၆(ဃ) နှငျ့ ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၅၀၅(ခ)၊ အီလဲဗငျး သတငျးဌာနမှ သတငျးထောကျတဈဦးသညျ ဆကျသှယျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၆၈(က)၊ စဈကိုငျးတိုငျးဒသေကွီးမှ အမြိုးသား ဒီမိုကရစေီအငျအားစုပါတီ(NDF)ဥက်ကဌတဈဦးသညျ ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၅၀၅(ခ)၊ ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီးမှ အရပျသားတဈဦး သညျ ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၁၂၄(က) တို့ဖွငျ့ အမှုဖှငျ့၊ တရားစှဲဆိုခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။

ဇူလိုငျလအတှငျး စုစုပေါငျး (၅၂) ဦး ဖမျးဆီးခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို (၅၂) ဦးအနကျမှ (၄၇) ဦးသညျ ရခိုငျပွညျနယျ၊ မွောကျဦး၊ ကြောကျတောျ၊ တောငျကုတျ၊ ကြောကျဖွူ၊ ရမျးဗွဲ မွို့နယျမြားမှ ဖွဈကွပွီး ကနြျ (၅) ဦးသညျ စဈကိုငျးတိုငျးဒသေကွီး နှငျ့ ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီး တို့မှ ဖွဈကွသညျ။

ဇူလိုငျလအတှငျး တကျကွှလှုပျရှားသူ (၂၄) ဦး ပွဈဒဏျ ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထိုတကျကွှလှုပျရှားသူ (၂၄) ဦးအနကျမှ (၁၉) ဦးသညျ ငွိမျးခမြျးစှာ စုဝေးခှငျ့ နှငျ့ ငွိမျးခမြျးစှာ စီတနျးလှညျ့လညျခှငျ့ဥပဒေ ပုဒျမ ၁၉ သို့မဟုတျ ပုဒျမ ၂ဝ ဖွငျ့ ထောငျဒဏျ ကခြံ စရေနျ၊ ငှဒေဏျမြားပေးဆောငျစရေနျ အသီးသီး ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရပွီး ဂရကျဖကျတီရေးဆှဲသူ လူငယျ သုံးဦးအား ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၂၉၅(က)၊ အရပျသား နှဈဦးအား အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀(က)၊ ၅၂(က) တို့ဖွငျ့ စှဲဆိုထား သော စှဲခကြျမြားကိုမူ သကျဆိုငျရာ တရားရုံးအသီးသီးမှ ရုပျသိမျးပေးခဲ့သညျ။

ဇူလိုငျလအတှငျး စုစုပေါငျး (၄၅) ဦး လှတျမွောကျခဲ့သညျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား နှဈဦးဖွဈသော ကိုနမြေိုးဇငျ၊ ကိုသိနျးအောငျမွတျ နှငျ့ အကဉြျးထောငျတှငျးမှ တရားရငျဆိုငျနကွေရသူ နှဈဦးဖွဈသညျ့ ဦးပွုံးခြိုနှငျ့ ဦးသနျးနိုငျတို့သညျ ကနြျးမာရေးကောငျးမှနျခွငျးမရှိကွောငျး သိရှိရသညျ။

ထို့ပွငျ ဇူလိုငျလအတှငျး ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)မှ အရပျသားလေးဦး၊ ကခငြျလှတျမွောကျရေးတပျမတောျ(KIA) မှ ကြောငျးသား နှဈဦးကို ဖမျးဆီးခဲ့သညျ။ KIA အဖှဲ့ဝငျမြားမှ ဖမျးဆီးသှားခဲ့သော ကြောငျးသား နှဈဦးသညျ KIA အဖှဲ့ဝငျမြား၏ သတျဖွတျခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။

လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့

ဇူလိုငျလအတှငျးတှငျ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့အခွအေနသေညျ လှနျစှာ ကဆြငျးလာသညျကို တှေ့ရှိရသညျ။ ထိုအခှငျ့အရေးအား ကငြ့ျသုံးခဲ့ကွသူမြား နညျးအမြိုးမြိုးဖွငျ့ ဖိနှိပျ၊ ကနျ့သတျမှုမြားကို ရငျဆိုငျနကွေရခွငျးသညျ ထိုအခှငျ့အရေးကို အခွခေံလူ့အခှငျ့အရေးတဈခုအဖွဈ ဒီမိုကရစေီဖောျဆောငျနသေညျ့ အစိုးရအနဖွေငျ့ အသိအမှတျမပွု သောကွောငျ့ဖွဈသညျ။

ဇူလိုငျလအတှငျးတှငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့ကို ကငြ့ျသုံး၍ လူမှုကှနျရကျ စာမကြျနှာပေါျတှငျ ဝဖေနျ၊ ထောကျပွ ခဲ့ခွငျးအတှကျ Eleven မီဒီယာ သတငျးထောကျ ကိုအောငျကိုကိုသညျ ဆကျသှယျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၆၈ (က)၊ စဈကိုငျးတိုငျး ဒသေကွီး၊ စဈကိုငျးမွို့ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအငျအားစုပါတီ(NDF) ဥက်ကဋ်ဌ ဦးဇောျနိုငျဦးသညျ ရာဇသတျကွီး ပုဒျမ ၅၀၅(ခ)၊ ရှဖေီးအကောငျ့ပိုငျရှငျ ဦးလှဝငျးသညျ ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၁၂၄(က) တို့ဖွငျ့ တရားစှဲဆိုခွငျးခံထားရသညျ။ ၎င်းငျးပွငျ ၂၀၁၈ ခုနှဈအတှငျး၌ ရှမျးနီအမြိုးသားမြားတပျမတောျ(SNA)အကွောငျးကို ပွညျတှငျးသတငျးမီဒီယာတဈခုတှငျ ရုပျသံအငျတာဗြုး ဖွကွေားခဲ့ခွငျးနှငျ့ဆကျနှယျ၍ စဈကိုငျးတိုငျး‌ဒသေကွီး၊ ဟုမ်မလငျးမွို့နယျ၊ စတေီဆိပျကြေးရှာမှ ဦးလူကနြျသညျ မတရား အသငျးဆကျသှယျမှုအကျဥပဒေ ၁၇(၁) ဖွငျ့ အမှုဖှငျ့ခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို့ပွငျ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီး တရားလှတျတောျမှ ရှဝေါရောငျဆရာတောျ ဦးစိန်တိတကို မူလစှဲဆိုထားသညျ့ ရာဇသတျကွီး ပုဒျမ ၅၀၅(ခ) ကို ပွနျလညျ စဈဆေးရနျ အမိနျ့ခမြှတျခဲ့ သညျ။ 

ထိုမြှသာမက ငွိမျးခမြျးစှာ ဆန်ဒထုတျဖောျပှဲပွုလုပျခဲ့သော တကျကွှလှုပျရှားသူ ၁ရ ဦးသညျ နှဈနှဈကြောျကွာ တရားရငျဆိုငျခဲ့ ရပွီးနောကျ ငွိမျးခမြျးစှာ စုဝေးခှငျ့ နှငျ့ ငွိမျးခမြျးစှာ စီတနျးလှညျ့လညျခှငျ့ဥပဒေ (ငွိမျး၊စု၊စီ) ပုဒျမ ၂ဝ ဖွငျ့ ဒဏျငှပေေး ဆောငျစရေနျ အမိနျ့ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို့ပွငျ တကျကွှလှုပျရှားသူ နှဈဦးသညျလညျး ငွိမျး၊စု၊စီဥပဒေ ပုဒျမ ၁၉ ဖွငျ့ ထောငျဒဏျကခြံစရေနျ အမိနျ့ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။

အထကျပါ ဖွဈစဉျမြားကို သုံးသပျကွညျ့ခွငျးအားဖွငျ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့နယျပယျသညျ မညျမြှကဉြျးမွောငျးလကြျရှိသညျကို တှေ့ရှိရသညျ။ အခွခေံကဩညျ့အခှငျ့အရေးတဈခု ဆုံးရှုံးခွငျးသညျ နိုငျငံသား အခှငျ့အရေးဆုံးရှုံးခွငျးဖွဈပွီး အခွားအခှငျ့အရေးမြားကိုလညျး တဈနညျးနညျးအားဖွငျ့ ထိခိုကျစမေညျဖွဈသညျ။ လကျရှိ အကူးအပွောငျးကာလတှငျ ဒီမိုကရစေီဖောျဆောငျရာ၌ ဦးဆုံးထောကျကူမှုပေးသညျ့ အခှငျ့အရေးတဈရပျဖွဈသော လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့ကို ဆိတျသုဉျးခွငျးမရှိစရေနျ အမွနျဆုံးဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး၏ လမျးစသညျ အမှနျတကယျ ဖွဈပှားသညျ့ ဖွဈရပျမြား၊ အမှနျတကယျ လိုအပျမှုမြား၊ ပွုပွငျသငျ့သညျမြားကို ထုတျဖောျ၊ ပွောဆိုခွငျးဖွဈသညျ။ သို့အတှကျ အစိုးရအနဖွေငျ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့ကို ကာကှယျ၊မွှငျ့တငျမှုပွုပေးရမညျဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ၊ပွောဆိုခှငျ့ကို ကနျ့သတျထားသော ဒီမိုကရစေီနညျးမကဩညျ့ ဥပဒမြေားကို ပယျဖကြျရနျလညျး အမွနျဆုံး ဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ ထိုကဲ့သို့ ဆောငျရှကျမှုပွုပေးပါရနျလညျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီ စောငျ့ရှောကျရေးအသငျး(AAPP) မှ တိုကျတှနျးပါသညျ။ 

ထို့ပွငျ မွနျမာ့တရားစီရငျရေးစနဈကိုလညျး အမွနျဆုံးပွုပွငျမှုမြား ဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ ကာလကွာရှညျစှာ တရား ရငျဆိုငျရခွငျး၊ အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးမြားမှ စှဲဆိုသော အမှုမြားတှငျ စှပျစှဲခွငျးခံထားရသူမြားသညျ ကာလကွာရှညျစှာ တရားရငျဆိုငျရသညျ့အပွငျ ပွဈဒဏျ ခမြှတျခံရမှုသာ ပို၍မြားခွငျး၊ တရားရေးရာတှငျ ကိုငျစှဲထားသညျ့ ဥပဒမြေားသညျ ကိုလိုနီခတျေက အသုံးပွုလကြျရှိသညျ့ ဥပဒမြေားဖွဈခွငျး၊ အသဈပွဋ်ဌာနျး ထားရှိသော ဥပဒမြေားသညျ ကှဲလှဲဆနျ့ကငြျသူမြားကို ဖိနှိပျလကြျရှိခွငျး စသညျတို့သညျ မွနျမာ့တရားစီရငျရေးစနဈ အမွနျဆုံး ပွုပွငျ၊ပွောငျးလဲရနျ လိုအပျလကြျရှိသညျ့ အကွောငျးခွငျးရာမြားဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျ လူ့အခှငျ့အရေး၊ ဒီမိုကရစေီရေးကို မွှငျ့တငျရနျနှငျ့ တရားရေး စနဈကို ပွုပွငျ၊ပွောငျးလဲရနျအတှကျ အမွနျဆုံး လုပျဆောငျရနျ လိုအပျလကြျရှိ၍ ဒီမိုကရစေီနညျးမကဩညျ့ ဥပဒမြေားကို ပယျဖကြျပွီး တရားရေးဝနျကွီးဌာနကို ပွနျလညျ ဖှဲ့စညျးရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

တိုငျးရငျးသားဒသေမြားတှငျ ဖွဈပှားလြှကျရှိသော ပဋိပက်ခမြား၏ အကြိုးဆကျမြား

ဇူလိုငျလအတှငျးတှငျ တိုငျးရငျးသားဒသေမြား၌ ဖွဈပှားလကြျရှိသော လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြား ပို၍ ပွငျးထနျလာသညျကို တှေ့ရှိရသညျ။ အထူးသဖွငျ့ ရခိုငျပွညျနယျတှငျ တပျမတောျ နှငျ့ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)တို့ကွား စဈရေးအရှိနျမွငျ့တကျလာ သညျနှငျ့အမြှ ဒသေခံတိုငျးရငျးသားမြားကို ပဈမှတျထား၍ တိုကျခိုကျမှုမြားသညျလညျး ပို၍ ဆိုးရှားလာလကြျရှိသညျ။ ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျသှားမှုမြား၊ ပြောကျဆုံးသှားမှုမြား၊ တရားစှဲဆို၊ ပွဈဒဏျခမြှတျခံရမှုမြား၊ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခံရမှုမြား၊ ညှဉျးပနျး နှိပျစကျမှု နှငျ့ ပဈခတျမှု၊ လကျနကျကွီးကရြောကျပေါကျကှဲမှု၊ မိုငျးပေါကျကှဲမှု စသညျတို့ကွောငျ့ သဆေုံး၊ဒဏျရာရရှိမှုမြားသညျ လကျရှိ ဖွဈပှားလကြျရှိသော လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြား၏ ဆိုးရှားသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို ထပျဟပျစသေညျ့ ပွယုဂျမြားဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ အမြိုးသမီးမြားအပေါျ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ နှငျ့ ကြား၊မရေးရာ အခွပွေု အကွမျးဖကျမှု (SGBV) မြားသညျလညျး ဖွဈပေါျလာလကြျရှိသညျ။ 

အမြိုးသမီးမြားအပေါျ ကြူးလှနျသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြား

စဈမကျဖွဈပှားမှု၊ ပဋိပက်ခဖွဈပှားမှုကို အခှငျ့ကောငျးယူ၍ လကျနကျမဲ့ပွညျသူမြားအား ခွိမျးခွောကျ၍ လိငျအကွမျးဖကျမှု ကြူးလှနျခွငျးသညျ အလှနျဆိုးရှားသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုဖွဈသညျ။  ရခိုငျပွညျနယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျ၊ မူစဲကြှနျး၊ ဦးဂါကြေးရှာတှငျ ဇှနျလ ၃ဝ ရကျနေ့ညအခြိနျ၌ အသကျ ၃ရ နှဈဝနျးကငြျရှိ  ဒသေခံ အမြိုးသမီးတဈဦးကို တပျမတောျသား သုံးဦးမှ အဓမ်မပွုကငြ့ျခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ သူမ၏သမီးဖွဈသူကိုလညျး အဓမ်မပွုကငြ့ျရနျ ကွိုးစားခဲ့သညျ။ သို့သောျလညျး တပျမတောျ သတငျးမှနျပွနျကွားရေးအဖှဲ့မှ ထိုအခွငျးအရာကို ငွငျးဆိုခဲ့သညျ။ ဇူလိုငျလ ၁ဝ ရကျနေ့တှငျ ကာယကံရှငျ အမြိုးသမီးမှ ထိုတပျမတောျသား သုံးဦးအား အရေးယူပေးရနျ အမှုဖှငျ့ခဲ့သညျ။ ရောမဥပဒေ၏ အပိုဒျ(၈/၂)၊ စဈရာဇဝတျမှုမြားတှငျ “အဓမ်မပွုကငြ့ျမှု သို့မဟုတျ အခွားလိငျပိုငျးဆိုငျအကွမျးဖကျမှုပုံစံ တို့ကို ကြူးလှနျခွငျးသညျ ဂြီနီဗာကှနျဗနျးရှငျးကို ပွငျးထနျစှာ ခြိုးဖောကျခွငျးဖွဈသညျ”ဟု ဖောျပွထားသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ကြူးလှနျသူမြားကို ဥပဒနှေငျ့အညီ အရေးယူခွငျးသညျ ထိခိုကျနဈနာခဲ့သူမြားအတှကျ တရားမြှတမှုကို ဖောျဆောငျပေးခွငျးဖွဈသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ကြူးလှနျသူမြားကို အမွနျဆုံး အရေးယူပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

ထို့ပွငျ ကရငျပွညျနယျ၊ ဖာပှနျခရိုငျ၊ ဒှယျလိုးမွို့နယျရှိ ပိုလိုးထရှာတှငျ အမှတျ ၄၀၉ ခွမွေနျတပျရငျးမှ တပျသား နှဈဦးမှ ပိုလိုးထရှာသူ နောျမုနောျအား သနေတျဖွငျ့ ပဈသတျခဲ့ပွီး လကျဝတျရတနာမြား ခြှတျယူသှားခဲ့သညျ။ စဈတရားရုံးမှ ၎င်းငျးတို့ နှဈဦးကို အမွငျ့ဆုံး ပွဈဒဏျခမြှတျခဲ့ကွောငျး တပျမတောျသတငျးမှနျ ပွနျကွားရေးအဖှဲ့မှ ထုတျပွနျခဲ့သညျ။ အမွငျ့ဆုံး ပွဈဒဏျဟုသာ ဖောျပွထားသောျလညျး အသေးစိတျကို ထညျ့သှငျးထုတျပွနျထားခွငျး မရှိပါ။ အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးမြားမှ ကြူးလှနျသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားတှငျ ပွဈဒဏျမှ ကငျးလှတျခှငျ့ရစလေေ့ရှိသညျ့အတှကျ ပှငျ့လငျးမွငျသာမှုရှိရနျမှာ လှနျစှာ အရေးကွီးသညျ။ သို့မှသာလြှငျ ထိခိုကျနဈနာသူအတှကျ တရားမြှတမှုကို ဖောျဆောငျပေးနိုငျမညျဖွဈသညျ။ 

ထို့ပွငျ သံသယဖွငျ့ အမြိုးသမီးမြားကို ဖမျးဆီး၊တရားစှဲဆိုမှုမြားလညျး ဖွဈပေါျလာလကြျရှိသညျ။ ထိုအခွငျးအရာသညျ လူ့ဂုဏျသိက်ခာကို လေးစားလိုကျနာမှုမရှိသညျကို ညှနျးဆိုပွသနသေညျ။ ဇူလိုငျအတှငျးတှငျ ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျဖွူမွို့နယျ၊ ရနေံဒှိနျကြေးရှာမှ ဒေါျဗွားမ၊ ဒေါျလှသနျးခငျ နှငျ့ ရတနာအောငျ ဇာတျသဘငျပိုငျရှငျ ဒေါျမငျးမငျး (ခ) ဒေါျခငျမြိုးဆှေ တို့သညျ  ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA) ကို ရိက်ခာထောကျပံ့သညျ့ သံသယဖွငျ့  ဖမျးဆီးခွငျးခံခဲ့ရပွီး အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၅ဝ(ည)၊ ၅၂(က) ဖွငျ့ အမှုဖှငျ့ခွငျးခံထားရသညျ။ လကျရှိတှငျ ရခိုငျပွညျနယျ၌ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA) နှငျ့ဆကျနှယျမှု သံသဖွငျ့ ဖမျးဆီး၊ အမှုဖှငျ့ခွငျးခံထားရသညျ့ အမြိုးသမီး လေးဦးအထိ ရှိသှားပွီ ဖွဈသညျ။ 

အမြိုးသမီးမြားအပေါျ နညျးမြိုးစုံဖွငျ့ ခှဲခွားဆကျဆံမှုပပြောကျရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာ သဘောတူစာခြုပျ(CEDAW) ၏ အပိုဒျ ၁၅(၁) တှငျ “အမြိုးသမီးမြား တရားဥပဒေ၏ရှေ့မှောကျတှငျ အမြိုးသားမြားနညျးတူ တညျးတူညီမြှမှု ရရှိစရေနျ နိုငျငံမြား အနဖွေငျ့ အာမခံခကြျပေးရမညျ” ဟု ဖောျပွထားရှိသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ထိုအမြိုးသမီးမြား မြှတသော တရားစီရငျရေးကို ရရှိစေ ရနျအတှကျ ဖောျဆောငျမှုပွုပေးပါရနျ တိုကျတှနျးပါသညျ။ ထို့ပွငျ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြားဖွဈပှားလကြျရှိသော ဒသေမြားတှငျ နထေိုငျကွသော ဒသေခံအမြိုးသမီးမြား လုံခွုံမှု နှငျ့ ကာကှယျစောငျ့ရှောကျမှုတို့ အပွညျ့အဝ ရရှိစရေနျအတှကျလညျး ဆောငျရှကျမှု ပွုပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုမြား

မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဆယျစုနှဈအဆကျဆကျဖွဈပှားခဲ့သော ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုမြားသညျ အဆုံးသတျနိုငျခွငျးမရှိဘဲ ဆကျလကျ ဖွဈပှားဆဲ ဖွဈသညျ။ မကြျမှောကျကာလထိတိုငျအောငျ ထိုညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုမြားကို  ကြူးလှနျလကြျရှိသောျလညျး တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှုအားနညျးသညျကို လေ့လာတှေ့ရှိရသညျ။ ဇူလိုငျလအတှငျး တပျမတောျစဈကွောငျးမှ ဖမျးဆီးထားသော ရခိုငျ ပွညျနယျ၊ ကြောကျဖွူမွို့နယျ၊ ဇငျခြောငျး ဒသေခံ နှဈဦး၊ တပျမတောျစဈကွောငျးမှ ဖမျးဆီးထားပွီး ပွနျလှတျပေးခဲ့သော ကြောကျတောျမွို့နယျ၊ အပေါကျဝ ကြေးရှာမှ ရှာသား နှဈဦး နှငျ့ မွောကျဦးမွို့နယျ၊ ပါးတောျကြေးရှာမှ ရှာသား တဈဦး၊ ထောငျတှငျးမှ တရားရငျဆိုငျနရေသော ကြောကျတောျ မွို့နယျ၊ ပေါကျတောပလောငျကြေးရှာမှ ရှာသား တဈဦး တို့သညျ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။

တပျမတောျမှ ဖမျးဆီး၍ မအီမွို့မရဲစခနျး၌ ထိနျးသိမျးထားသညျ့ ရမျးဗွဲမွို့နယျ၊ အလယျခြောငျးကြေးရှာမှ အမြိုးသားတဈဦး သညျ ကွိုးဆှဲခဩတျသခေဲ့သညျ။ ထိုအမြိုးသားတှငျ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခွငျးခံထားရသညျ့ ဒဏျရာမြားနှငျ့ ကညြျထိဒဏျရာမြား ရှိနသေညျ့အတှကျ မတရားသဆေုံးသှားခွငျးဖွဈသညျဟု သိရှိရသညျ။ ထိုအမြိုးသားကို တောငျကုတျမွို့နယျ၊ မအီမွို့မရဲစခနျး တှငျ စဈဆေးနစေဉျ ကွိုးဆှဲခဩဆေုံးသှားကွောငျး တပျမတောျမှ ထုတျပွနျထားသောျလညျး တောငျကုတျမွို့နယျရဲတပျဖှဲ့မှူး ရဲမှူး သနျးနိုငျမှ မအီမွို့မရဲစခနျးတှငျ သဆေုံးခွငျးမဟုတျကွောငျး ငွငျးဆိုထားသညျ။ ထို့ပွငျ တပျမတောျစဈကွောငျးတဈခုမှ ဖမျးဆီးသှားခဲ့သော ကြောကျတောျမွို့၊ ပိုကျသညျရပျကှကျမှ အရပျသား တဈဦး၏ ခန်ဓာကိုယျအစိတျအပိုငျးမြားကို တှေ့ရှိခဲ့ သညျ။ ရသေ့တောငျမွို့နယျ၊ ခြိနျခါလီကြေးရှာ၌ တပျမတောျသားမြားမှ သနေတျဖွငျ့ ပဈသတျခဲ့သညျဟုဆိုသော အမြိုးသား တဈဦး၏ ရုပျအလောငျးကို ၎င်းငျး၏အိမျအနောကျဘကျရှိ အိမျသာကငြျးအတှငျး၌ တှေ့ရှိခဲ့သညျ။ 

ထိုအခွငျးအရာမြားသညျ အလှနျ ပွငျးထနျ၊ဆိုးရှားသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားဖွဈပွီး လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြား ဖွဈပှားခွငျး၏ အကြိုးဆကျမြားဖွဈသညျ့အပွငျ လူသားခငြျးစာနာထောကျထားမှုကို ဆနျ့ကငြျသော စဈရာဇဝတျမှုမြား ဖွဈသညျ။ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂမှခမြှတျထားသော မညျသညျ့ပုံစံဖွငျ့မဆို ထိနျးသိမျးထားမှု သို့မဟုတျ အကဉြျးကနြမှေုမြား အောကျတှငျရှိနသေူမြားကို ကာကှယျရနျအတှကျ ဥပဒသေမြား၏ အပိုဒျ ၆ တှငျ “ထိနျးသိမျးထားမှု သို့မဟုတျ အကဉြျးကနြေ မှုအောကျတှငျရှိသော မညျသူကိုမဆို ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခွငျး၊ ရကျစကျ၍ လူမဆနျစှာ ပွုမူဆကျဆံခွငျးမြား မပွုရ”ဟု ဖောျပွ ထားသညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာနိုငျငံသညျ ပွညျတှငျး နှငျ့ နိုငျငံတကာဥပဒမြေားကို လေးစားလိုကျနာရနျ နှငျ့ အတညျပွု လကျမှတျရေးထိုးရနျ ပကြျကှကျဆဲ ဖွဈသညျ။ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲမြား အခြိနျကွာမွငျ့စှာ ဖွဈပှားလာသညျနှငျ့အမြှ ထိခိုကျ မှုအမြားဆုံးမှာ ဌာနတေိုငျးရငျးသားမြားဖွဈသညျ့အတှကျ အစိုးရအနဖွေငျ့ အမြိုးသားပွနျလညျသငျ့မွတျရေးကို ဦးတညျ၍ ငွိမျးခမြျးရေးလမျးစဉျကို နှောငျ့နှေးမှုမရှိဘဲ အမွနျဆုံးအကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

ပဈခတျမှုကွောငျ့ သဆေုံး၊ ဒဏျရာ ရရှိမှုမြား

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျဖွူ၊ မွပေုံ၊ မငျးပွား၊ ရသေ့တောငျ၊ မွောကျဦး၊ ပုဏ်ဏားကြှနျး နှငျ့ ကြောကျတောျ မွို့နယျမြားတှငျ ပဈခတျမှုမြားကွောငျ့ အရပျသား နှဈဦး ကညြျထိမှနျ သဆေုံးခဲ့ပွီး ကလေးငယျ တဈဦး အပါအဝငျ ကိုးဦး ထိခိုကျဒဏျရာ ရရှိခဲ့သညျ။ 
• ရှမျးပွညျနယျ၊ မူဆယျ နှငျ့ နမျ့ဆနျမွို့နယျတို့တှငျ အရပျသား နှဈဦး သဆေုံးခဲ့သညျ။ 

လေးကွောငျးမှ တိုကျခိုကျ၍ ဒဏျရာ ရရှိမှုမြား 

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျတှငျ လကွေောငျးမှ တိုကျခိုကျမှုမြားကွောငျ့ အရပျသား သုံးဦး ထိုခိုကျဒဏျရာ ရရှိခဲ့သညျ။

လကျနကျကွီးကညြျ ကရြောကျမှုကွောငျ့ သဆေုံး၊ ဒဏျရာ ရရှိမှုမြား 

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ရသေ့တောငျ နှငျ့ အမျးမွို့နယျတို့တှငျ လကျနကျကွီး ကညြျကရြောကျမှုမြားကွောငျ့ ကလေးငယျ တဈဦး အပါအဝငျ ခုနှဈ ဦး ထိခိုကျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။  

မိုငျးပေါကျကှဲခဲ့ခွငျးကွောငျ့ သဆေုံး၊ ဒဏျရာ ရရှိမှုမြား

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျ နှငျ့ အမျးမွို့နယျတို့တှငျ မိုငျးပေါကျကှဲမှုကွောငျ့ အရပျသား နှဈဦး သဆေုံးခဲ့ပွီး နှဈဦး ထိခိုကျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။ 
• ကရငျပွညျနယျ၊ မွဝတီမွို့နယျတှငျ အရပျသား လေးဦး ထိခိုကျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။ 
• ရှမျးပွညျနယျ၊ ကြောကျမဲမွို့နယျ နှငျ့ ကှတျခိုငျမွို့နယျတို့တှငျ ကလေးငယျ တဈဦး အပါအဝငျ အရပျသား နှဈဦး သဆေုံးခဲ့ပွီး ကလေးငယျ ငါးဦး အပါအဝငျ ၁၂ ဦး ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။

မွမွေုပျမိုငျး ပေါကျကှဲခဲ့ခွငျးကွောငျ့ သဆေုံး၊ ဒဏျရာ ရရှိမှုမြား 

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျတှငျ မွမွေုပျမိုငျး ပေါကျကှဲခဲ့ခွငျးကွောငျ့ အရပျသား တဈဦး သဆေုံးခဲ့သညျ။
• ရှမျးပွညျနယျ၊ နမျ့ခမျးမွို့နယျတှငျ ဆရာတောျ တဈပါး နှငျ့ အရပျသား တဈဦး သဆေုံးခဲ့ပွီး အရပျသား တဈဦး ထိခိုကျဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။

အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးမြားမှ ကြူးလှနျသော လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြား

တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးကို အကောငျအထညျဖောျဆောငျရှကျလကြျရှိသော အာဏာပိုငျအဖှဲ့အစညျးမြားသညျ နိုငျငံသားမြား၏ အသကျ၊ အိုးအိမျ၊ စညျးစိမျ နှငျ့ လုံခွုံမှုမြားကို ကာကှယျမှုပေးကွရသော အဖှဲ့အစညျးမြားဖွဈသညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာ နိုငျငံတှငျး ထိုအရာမြားသညျ ထိခိုကျလှယျသော အနအေထားတှငျသာ ဆကျလကျရှိနဆေဲဖွဈသညျ။ ဇူလိုငျလအတှငျး စဈကိုငျး တိုငျးဒသေကွီး၊ ပုလဲမွို့၊ မွကုနျးကြေးရှာအနီး စဈဆေးရေးဂိတျတဈခု တညျဆောကျရနျ စီစဉျနမှေုအား သှားရောကျ ကနျ့ကှကျခဲ့ကွသညျ့ ဒသေခံ ၂၀ဝ ခနျ့သညျ ရဲတပျဖှဲ့ဝငျ အငျအား ၅ဝ ခနျ့နှငျ့ ပဋိပက်ခဖွဈပှားခဲ့ပွီး ဒသေခံ သုံးဦး ရာဘာကညြျဖွငျ့ ပဈခတျခွငျး ခံခဲ့ရသညျ။ ထိုဒသေခံ သုံးဦးအနကျ တဈဦးမှာ ဒဏျရာပွငျးထနျသဖွငျ့ ဆေးရုံ၌ ဆေးကုသမှု ခံယူနရေသညျ။ ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂမှ ခမြှတျထားသော အငျအားသုံးခွငျး၊ လကျနကျအသုံးပွုခွငျးနှငျ့ပတျသကျ၍ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးကို ဆောငျရှကျသူမြား လိုကျနာရမညျ့ အခွခေံဥပဒသေမြား၏ အပိုဒျ ၅(ခ) တှငျ “ဒဏျရာအနာတရ နှငျ့ ပကြျစီးမှု ဆုံးရှုံးမှု နညျးနိုငျသမြှ နညျးအောငျ လုပျဆောငျရမညျဖွဈပွီး လူ့အသကျကို လေးစား၍ ကာကှယျစောငျ့ရှောကျရမညျ”ဟု ဖောျပွထားသညျ။ ထို့ကွောငျ့ မွနျမာနိုငျငံအတှငျးတှငျ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးကို ဆောငျရှကျလကြျရှိသော အာဏာပိုငျ အဖှဲ့အစညျးမြားသညျ နိုငျငံသားကို ထိခိုကျမှုမြား မရှိရနျ နှငျ့ ထိခိုကျမှု နညျးနိုငျသမြှ နညျးအောငျ ဆောငျရှကျရမညျဖွဈသညျ။ လကျနကျအသုံးပွု၍ ဖွရှေငျးခွငျးသညျ ပဋိပက်ခကို လြော့ကဩှားစရေနျ ဖွရှေငျးသညျ့ နညျးလမျး မဟုတျပေ၊ ထိုအစား စေ့စပျညှိနှိုငျး၍ အဖွရှောခွငျးသညျ အကောငျးဆုံး နညျးလမျးဖွဈသညျဟု အကွံပွုအပျပါသညျ။ 

လယျယာမွရေေးရာကိစ်စရပျမြား

မွနျမာနိုငျငံ၏ အဓိကအရေးပါသညျ့ ကဏ်ဍမြားအနကျ တဈခုဖွဈသညျ့ လယျယာမွရေေးရာကဏ်ဍတှငျ လယျသမားမြားသညျ လစြျလြူရှူခွငျးခံထားရဆဲဖွဈသညျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး အမြိုးမြိုးသော လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြား၊ လယျယာမွေ သိမျးဆညျး မှုမြားကွောငျ့ ထိခိုကျနဈနာလကြျရှိသော ဒသေခံလယျသမားမြားသညျ ဘကျပေါငျးစုံမှ ကာကှယျမှုမြားကို ရရှိခွငျးလညျး မရှိပေ။ ထိုအစား ဖိနှိပျမှုမြားကိုသာ ရငျဆိုငျနကွေရသညျ။ ထို့ပွငျ တပျမတောျမှ စှဲဆိုထားသော အမှုမြား၌ တရားဥပဒရေေးရာ၌ လြော့လြဲမှုမြားရှိသညျကိုလညျး တှေ့ရှိရသညျ။ လယျယာမွမြေား သိမျးဆညျးထားသော ရှမျးပွညျနယျတောငျပိုငျး၊ လှိုငျလငျခရိုငျ၊ ခိုလမျမွို့နယျ အခွစေိုကျ အမှတျ ၆၆ ခွလေငြျတပျရငျးသညျ မွပေိုငျရှငျ တောငျသူ ၄ရ ဦးကို တရားစှဲဆို ထားသောျလညျး ရုံးခြိနျး လေးကွိမျတိုငျအောငျ တဈကွိမျ တဈခါမြှ ရုံးခြိနျးတကျရောကျခဲ့ခွငျး မရှိပါ။ အဆိုပါ အခွငျးအရာသညျ တောငျသူမြားကို နဈနာမှုမြားစှာ ဖွဈစသေညျ။ ထို့ပွငျ လကျရှိကာလသညျ ကိုဗဈ-၁၉ ကာကှယျ ထိနျးခြုပျ သညျ့ကာလဖွဈပွီး လူစုလူဝေး မလုပျရသညျကို လိုကျနာရနျ နှငျ့ တရားစှဲဆိုခွငျးခံရသူမြားအနကျ သကျကွီး ရှယျအိုမြား၊ မကနြျးမာသညျ့သူမြား ပါဝငျကာ လကျရှိတှငျ စိုကျပြိုးရေးရာသီဖွဈသညျ့အတှကျ တောငျသူကိုယျစားလှယျ ငါးဦးထားရှိရနျ ကငြ့ျထုံးအရ ခှငျ့ပွုနိုငျရနျ လြှောကျထားခွငျးကို ဇှနျလ ၂၉ ရကျနေ့တှငျ နနျ့စနျမွို့နယျတရားရုံးမှ ပယျခခြဲ့ပွီး ဇူလိုငျလ ၂၁ ရကျနေ့တှငျမှ ပွနျလညျ ခှငျ့ပွုခဲ့သညျ။ အထကျပါအခွငျးအရာမြားသညျ တောငျသူမြားအတှကျ စိုးရိမျဖှယျရာ အနအေထား တဈရပျဖွဈပွီး တောငျသူမြား သညျ လယျယာမွမြေား ဆုံးရှုံးခဲ့ကွရ၍ အသကျမှေးဝမျးကွောငျး၌ အခကျအခဲမြားကို ရငျဆိုငျနကွေရသညျသာမက ၎င်းငျးတို့အတှကျ တရားမြှတမှု ရရှိရနျမှာလညျး အလှမျးကှာဝေးဆဲဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ အစိုးရအနဖွေငျ့ သိမျးဆညျး လယျယာမွေ အရေး နှငျ့ လယျယာမွေ အငွငျးပှားမှုမြားကို အမွနျဆုံး ဆောငျရှကျရနျ လိုအပျပွီး ဖမျးဆီး၊ တရားစှဲဆို၊ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျး ခံထားရသော လယျသမားမြားကို ခြှငျးခကြျမရှိ အမွနျဆုံး လှတျပေးပါရနျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေး အသငျး(AAPP)မှ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။

ဆကျသှယျမေးမွနျးရနျ

နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး

တိတျနိုငျ အတှငျးရေးမှူး                        +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၀၂  ၃၈၂၈

ဘိုကွညျ တှဲဘကျအတှငျးရေးမှူး             +၉၅(၀) ၉၄၂  ၅၃၀  ၈၈၄၀

အောငျမြိုးကြောျ ရနျကုနျရုံးတာဝနျခံ         +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၁၁  ၇၃၄၈ 

ဒေါငျးလော့ရယူရနျ Burmese Chronology and MiR for July

လကျကနြျနိုငျငံရေးအကဉြျးသားစာရငျးဒေါငျးလော့ရယူရနျ 35 Remaining PP list updated on 30 Jul 20 (Bur)

အမှုရငျဆိုငျဆဲစာရငျးဒေါငျးလော့ရယူရနျ 472 Facing Trial List (Burmese) Updated on 29 Jul 20

၆၆ (ဃ) စာရငျးဒေါငျးလော့ရယူရနျ 66 (D) total list(new) Updated