အေအေပီပီ၏ ဇန်နဝါရီလအတွက် လစဉ်အစီရင်ခံစာနှင့်နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားစာရင်းထုတ်ပြန်ချက်

တစ်လအတွင်းသုံးသပ်ချက်

ဇန်နဝါရီလအတွင်း ဒေါင်းတို့မျိုးဆက်သံချပ်အဖွဲ့ဝင် ခုနှစ်ဦးသည် ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၆၆(ဃ)၊ ကချင် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ တစ်ဦးသည် ငြိမ်းချမ်းစွာ စုဝေးခွင့်နှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ စီတန်းလှည့်လည်ခွင့် (ငြိမ်း၊စု၊စီ) ဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၉ ဖြင့် စွဲချက်တင်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ 

ဇန်နဝါရီလအတွင်း ရှမ်းပြည် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကောင်စီ (RCSS) မှ အဖွဲ့ဝင် နှစ်ဦး ဖမ်းဆီးခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

ဇန်နဝါရီလအတွင်း စုစုပေါင်း ၃ရ ဦး ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထို ၃ရ ဦးအနက်မှ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ လေးဦးသည် ငြိမ်း၊စု၊စီ ဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၉၊ ၂၀၊ လယ်သမားတစ်ဦးသည် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လုံခြုံမှုကို ကာကွယ်ပေးရေး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၀၊ စာရေးဆရာတစ်ဦးသည် ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀ဝ တို့ဖြင့် ငွေဒဏ်နှင့် ထောင်ဒဏ်များ အသီးသီးကျခံစေရန် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရပြီး ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင် ပြည်နယ်တို့မှ ဒေသခံ ၃၁ ဦးကို စွဲဆိုထားသော စွဲချက်များကို ရုပ်သိမ်းရန် အမိန့်ချမှတ်ခဲ့သည်။ 

ဇန်နဝါရီလအတွင်း စုစုပေါင်း ၃၅ ဦး လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား လေးဦးဖြစ်သော ဒါရိုက်တာ ဦးမင်းထင်ကိုကိုကြီး၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကိုနေမျိုးဇင်၊ မနေဇာထွန်းနှင့် ရှေ့နေ ဦးဇော်ဝင်းတို့သည် ကျန်းမာရေး ကောင်းမွန်ခြင်းမရှိကြောင်း သိရှိရသည်။

ထို့ပြင် ဇန်နဝါရီလအတွင်းတွင် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)မှ အရပ်သား ၁၉ ဦးကို လွှတ်ပေးခဲ့ပြီး အရပ်သား ၁၃၁ ဦးကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ 

လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်

၂၀၂ဝ ခုနှစ်တွင် လက်ရှိအစိုးရအာဏာလွှဲပြောင်းရယူခဲ့သည်မှာ ငါးနှစ်နီးပါးရှိခဲ့ပြီဖြစ်သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အခြေအနေသည် ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာခြင်းမရှိဘဲ ခြိမ်းခြောက်မှုများကိုသာ ဆက်လက် ရင်ဆိုင်နေကြရဆဲ ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ဖိနှိပ်ကန့်သတ်ထားသော ဥပဒေများကို ပြင်ဆင်၊ ဖြည့်စွက်နိုင်ခြင်း မရှိသေးခြင်းသည် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် အရပ်သားများကို စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်စေသည်။ ဇန်နဝါရီလတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ခြင်းအတွက် ဒေါင်းတို့မျိုးဆက် သံချပ်အဖွဲ့ဝင် ခုနစ်ဦးဖြစ်သည့် ကိုဇေယျာလွင်၊ ကိုပိုင်ဖြိုးမင်း (ခ) ဒီရေ၊ ကိုပိုင်ရဲသူ၊ ကိုဇော်လင်းထွဋ် (ခ) ဖိုးသား၊ ကိုငြိမ်းချမ်းစိုး၊ မကေခိုင်ထွန်းနှင့် မဆုရတနာမြင့်တို့သည် စွဲချက်တင်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။  ထို့ပြင် ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသား သမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် (ဗကသ) ဒုဥက္ကဋ္ဌ ကိုဝေယံဖြိုးမိုး၊ ဗကသ အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ဝင်ဟောင်း ကိုရဲရင့်ကျော်၊ မြန်မာနိုင်ငံစက်မှုလက်မှုနှင့် ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း ပေါင်းစုံ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်(MICS) လက်ထောက်အတွင်းရေးမှူး (၂) ဦးတင့်ရှိန်စိုး၊ ကချင်ပြည်နယ်၊ မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်မှ  ကချင်လူမျိုး စာပေနှင့် ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့ ဆက်ဆံရေး တာဝန်ခံ ဇုပ်ဒေါ့စောမ်နော် နှင့် တနင်္သာရီ တိုင်းဒေသကြီး၊ မြိတ်မြို့နယ်မှ စာရေးဆရာ မာန် (တောင်လုံးပြန်) တို့သည် ပြစ်ဒဏ် အသီးသီး ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ 

လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်သည် အခြေခံကျသော လူ့အခွင့်အရေးစံနှုန်းတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ထိုအခွင့်အရေးသည် ထိန်းချုပ်မှုများအောက်တွင် ကျရောက်နေပြီး စနစ်ကျစွာဖြင့် ချိုးဖောက်ခြင်းခံထားရသည်။ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများဆက်လက်ရှိနေခြင်းမှလည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အပါအဝင် အခြေခံ အခွင့်အရေးများ ဆုံးရှုံးနေကြရဆဲဖြစ်သည်ကို ထုတ်ဖော်ပြသနေသော သင်္ကေတတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေး                အကျဉ်းသားများရှိနေသရွေ့ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး ရရှိနိုင်မည် မဟုတ်ပါ။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရအနေဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားသော ဥပဒေများကို ပြင်ဆင်၊ ဖြည့်စွက်ခြင်း၊ ထိုအခွင့်အရေးကို ကျင့်သုံး ခဲ့ခြင်းအတွက် မတရား ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားကြရသော နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများကို လွှတ်ပေးခြင်း၊ တရားရင်ဆိုင်နေ ကြရသူများအားလုံးကို စွဲဆိုထားသော စွဲချက်များကို ပယ်ဖျက်ပေးခြင်း၊ နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းများကို လေးစားလိုက်နာခြင်း အားဖြင့် လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုကို တည်ဆောက်ပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး 

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေများ တိုးတက်လာစေရန် ဆောင်ရွက်ရာတွင် အကျဉ်းထောင်ပြုပြင် ပြောင်းလဲ ရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကိုလည်း ဦးစားပေး လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုအနေဖြင့် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်သည်။ ဇန်နဝါရီလ အတွင်း အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး၌ အပြုသဘောဆောင်သော တိုးတက်မှုအနေဖြင့် မန္တလေး ဗဟို အကျဉ်းထောင်(အိုးဘို) အတွင်း၌ သက်မွေးသင်တန်းကျောင်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးပြီဖြစ်၍ သင်ကြားမှုများကို ဖေဖော်ဝါရီလတွင် စတင်မည်ဖြစ်ပြီး လွတ်မြောက်တော့မည့် အကျဉ်းသားများအား စက်မှုပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် လျှပ်စစ်ပိုင်း ဆိုင်ရာ သက်မွေးပညာရပ်များကို ဦးစားပေး သင်ကြားပေးမည်ဖြစ်သည်၊ ထို့ပြင် ယခုစာသင်နှစ်တွင် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း စာမေးပွဲကို ဝင်ရောက်ဖြေဆိုကြမည့် မြန်မာ တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ အကျဉ်းထောင်များမှ အကျဉ်းသားဦးရေ ၁၇၅ ဦးအထိ ရှိသည်ဟုလည်း သိရှိရသည်။ ထိုအခြင်းအရာများသည် အပြုသဘောဆောင်သော တိုးတက်မှုများဖြစ်သည့်အတွက် ကြိုဆိုသော်လည်း တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် အကျဉ်းသားများ သက်မွေးပညာရပ်များ သင်ကြားနိုင်ရေးကိုလည်း လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့မှသာ ၎င်းတို့ လွတ်မြောက်ပြီးနောက် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အကျဉ်းထောင်တွင်း အကျဉ်းသားဉီးရေ ပြည့်သိပ်ခြင်းစသည့် အမျိုးမျိုးသော ကိစ္စရပ်များ ကိုလည်း အမြန်ဆုံးကိုင်တွယ် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း (AAPP)မှ အကျဉ်းသားများ၏ အခွင့်အရေးများ ဆုံးရှုံးမှုမရှိစေရန် အကျဉ်းထောင်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အမြန်ဆုံး ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်ပေးပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

လယ်ယာမြေရေးရာကိစ္စရပ်များ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လယ်ယာမြေ သိမ်းဆည်းမှု ပြဿနာများ၊ လယ်ယာမြေအငြင်းပွားမှုများသည် လျော့ကျသွားခြင်း မရှိဘဲ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားဆဲဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ လယ်သမားများသည် ဆက်လက်၍ ဖိနှိပ်မှုများကို ရင်ဆိုင် နေကြရဆဲဖြစ်သည်။ ဇန်နဝါရီလအတွင်းတွင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ မအူပင်မြို့နယ်၊ ပလောင်ကျေးရွာမှ လယ်သမား ခေါင်းဆောင် တစ်ဦးဖြစ်သူ ဦးငြိမ်းမောင်သည် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လုံခြုံမှုကို ကာကွယ်ပေးရေး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၁ဝ ဖြင့် ထောင်ဒဏ် နှစ်နှစ် ချမှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထို့ပြင် ဧရာဝတီတိုင်း ဒေသကြီးအတွင်းရှိ တောင်သူ ၁၀ဝ ကျော်၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး ဆောမြို့နယ်နှင့် ပေါက်မြို့နယ်တို့ရှိ တောင်သူ ၁ဝဝ ခန့်၊ နေပြည်တော် ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်မှ တောင်သူ ၃ဝ ကျော်၊ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ကျောက်ဆည်မြို့နယ်၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ဘားအံမြို့နယ်၊ ကျောက်ဆည်ခရိုင်၊ စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်တို့မှ တောင်သူများသည် ၎င်းတို့၏ သိမ်းဆည်းခြင်းခံထားကြရသော လယ်ယာမြေများ ပြန်လည် ရရှိရေးအတွက် သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲများ၊ ဆန္ဒထုတ်ဖော်မှုများ ပြုလုပ်၍ တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ 

မြန်မာနိုင်ငံသည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကို အခြေခံသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည့်အလျှောက် တောင်သူလယ်သမားများ၏ အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်မြှင့်တင်ပေးရမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ တောင်သူလယ်သမားများ သည် နှစ်ပေါင်းများ စွာတိုင် လယ်ယာမြေသိမ်းဆည်းမှုများ၊ လယ်ယာမြေအငြင်းပွားမှုများကို ရင်ဆိုင်နေကြရသော ကြောင့် ၎င်းတို့ နေ့စဉ်ရှင်သန် ရပ်တည်ရေးနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းလုပ်ငန်းများအတွက် ရုန်းကန်နေကြရဆဲ ဖြစ်သည်။ ဇန်နဝါရီလကုန်တွင် သိမ်းဆည်း လယ်ယာမြေနှင့် လယ်ယာမြေအငြင်းပွားမှုများကြောင့် လယ်သမား ၁၅ ဦးသည် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားကြရပြီး လယ်သမား ၁၂၃ ဦးသည် ထောင်ပြင်ပမှ တရားရင်ဆိုင်နေကြရကာ လယ်သမား ၂၁ ဦးသည် ထောင်တွင်းမှ တရား ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။ ထိုအခြင်းအရာသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တောင်သူ လယ်သမားများ မည်ရွေ့၊မည်မျှဖိနှိပ်ခြင်းခံထားကြရသည်ကို ထုတ်ဖော်ပြသနေသော အခြင်းအရာတစ်ရပ်ပင် ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရအနေဖြင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားကြရသော၊ ထောင်တွင်းနှင့် ထောင်ပြင်ပ တရားရင်ဆိုင် နေကြရသော လယ်သမားများကို လွှတ်ပေးခြင်း၊ စွဲဆိုထားသော စွဲချက်များကို ပယ်ဖျက်ပေးခြင်း စသည်တို့အား လုပ်ဆောင်မှုပြုပေးပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ ၎င်းပြင် တောင်သူ လယ်သမား အခွင့်အရေး ကာကွယ်ရေးနှင့် အကျိုးစီးပွားမြှင့်တင်ရေးဥပဒေ ၎င်းလက်မှတ်ရေးထိုး အတည်ပြု ထားသည့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (ICESCR) တို့နှင့်အညီ လိုက်နာဆောင်ရွက်၍ တောင်သူ လယ်သမားများ၏ အကျိုးစီးပွားကို မြှင့်တင်မှုပြုပေးပါရန် တောင်းဆို အပ်ပါသည်။

တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် ဖြစ်ပွားလျှက်ရှိသော ပဋိပက္ခများ၏ အကျိုးဆက်များ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ချုပ်ငြိမ်းနိုင်ခြင်းမရှိသေးသော လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများတွင် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများသည် နှစ်ဘက် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ၏ အဓိက ဦးတည်ရာ ပစ်မှတ်သဖွယ်ဖြစ်နေပြီး ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ဆက်လက်ရင်ဆိုင်နေကြရ သည်။ ဇန်နဝါရီလအတွင်း ရခိုင်ဒေသ၌ တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့ကြား တိုက်ပွဲများ ပြင်းထန်စွာ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားခြင်းနှင့်အတူ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများသည်လည်း ဆက်လက်ဖြစ်ပွားလာလျက်ရှိသည်။ ဇန်နဝါရီလအတွင်း နှစ်ဘက်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များမှ ကျူးလွန်ခဲ့သော ဖြစ်စဉ်များမှလည်း ထင်ရှင်းစွာ ထုတ်ဖော် ပြသလျက်ရှိသည်။ 

ဖမ်းဆီးခံရခြင်းများ

တပ်မတော် စစ်ကြောင်းတစ်ခုမှ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ အမ်းမြို့နယ်၊ မဲလက်မောင်းကျေးရွာမှ အရပ်သား ၁၆ ဦးအား လမ်းပြအဖြစ် ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ ၁၄ ဦးကို ပြန်လည်လွှတ်ပေးခဲ့ကာ ကျန်ရွာသား နှစ်ဦးအား ဆက်လက်ဖမ်းဆီးထားသည်ဟု ကျေးရွာသားများမှ ပြောကြားခဲ့သည်။ 
ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)မှ ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့ ကျီးလေကျေးရွာရှိ ရွာသား ၁၃ဝ ကျော်အား စားနပ်ရိက္ခာ ထမ်းရန် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ရုံးမှလည်း ရခိုင်ပြည်နယ်၊ အမ်းမြို့နယ်တွင် AA မှ မော်တော်ယာဉ်တစ်စီးကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးကာ ယာဉ်မောင်းကို ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွား ခဲ့သည်ဟု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။  

ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခံရခြင်းများ

ရခိုင်ပြည်နယ်၊ အမ်းမြို့နယ်၊ မဲလက်မောင်းကျေးရွာအုပ်စု၊ ခမောင်းတောကျေးရွာမှ ဒေါ်မလှ၏ ခန္ဓာကိုယ်အား တပ်မတော်သားများမှ ရေပူဖြင့်လောင်း၍ ခြေထောက်ကို ဓားဖြင့်လှီးခဲ့၍ ဒဏ်ရာများရရှိခဲ့ခြင်း (အနောက်ပိုင်းတိုင်း စစ်ဌာနချုပ်မှ ဗိုလ်မှူးကြီး ဝင်းဇော်ဦးမှ ယင်းဖြစ်စဉ်မှာ မဟုတ်မှန်ဟု တုန့်ပြန်ခဲ့သည်)
တပ်မတော်စစ်ကြောင်းတစ်ခုမှ ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီးနောက် ပြန်လည်လွှတ်ပေးခဲ့သည့် ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြေပုံမြို့နယ်၊ ကမ်းထောင်းကြီးမြို့မှ ဒေသခံ လူငယ် နှစ်ဦးအနက် တစ်ဦးတွင် ရိုက်နှက်ဒဏ်ရာများရရှိခဲ့၍ စစ်တွေဆေးရုံသို့ အရေးပေါ် ပို့ဆောင်ခဲ့ရခြင်း 
ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA) အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးမှ ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ်၊ ကျီးလေးကျေးရွာရှိ အမျိုးသမီး တစ်ဦးအား အဓမ္မပြုကျင့်ရန် ကြံစည်သဖြင့် ဝင်ရောက်တားဆီးခဲ့သော ကျေးရွာလူကြီးနှင့် မိဘများအား ရိုက်နှက်နှိပ်စက်မှုပြုခဲ့ခြင်း၊ လူငယ်များအား နေပူထဲ၌ ချုပ်နှောင်ခဲ့ခြင်း၊ ဆန်နှင့် ရိက္ခာများကို သယ်ယူခိုင်း ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်း

သတ်ဖြတ်ခံရခြင်းများ

လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တစ်ခုမှ ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သော  ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ်၊ ဆီးဖလောင်း ကျေးရွာ မှ ကျောင်းဆရာ ဦးအာဗေလ၊ ကြက်ဥဝရွာမှ ဦးလှစိန်နှင့် ဦးချစ်စု တို့ကို  တောအုပ်အတွင်း၌ လက်ပြန်ကြိုးတုပ်နှောင်လျက် ဓားဒဏ်ရာများဖြင့် သေဆုံးလျက်တွေ့ရှိခဲ့ခြင်း  (အဆိုပါ ဒေသခံသုံးဦးကို ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)မှ ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားဖြစ်သည်ဟု ခူမီး ချင်းမျိုးနွယ်စုများရေးရာ ပေါင်းစပ် ညှိနှိုင်းရေးကောင်စီ၏ ပြောရေးဆိုခွင့် ရှိသူ ဦးစောမြမှ ပြောကြားခဲ့သည်)
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြောက်ဦးမြို့နယ်တွင် လှည့်လည်ဈေးရောင်းချနေစဉ် ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့သော  စစ်ကိုင်းတိုင်း ဒေသကြီး၊ ရွှေဘိုခရိုင်၊  ရေဦးမြို့နယ်၊ ပုဏ္ဏကားကျေးရွာမှ  မောင်ရာဇာထွန်းနှင့် ဦးစိုးနိုင် (ခ) ကိုရင်ကြီးတို့ ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်သတ်ဖြတ်ခံရခြင်းသည် ရက္ခိုင့်တပ်တော် (AA)၏ လက်ချက်ဖြစ်သည်ဟု တပ်မတော်မှ စွပ်စွဲခဲ့သည်။ (AA မှ ၎င်းတို့ ကျူးလွန်ခြင်းမဟုတ်ကြောင်း ငြင်းဆိုခဲ့သည်) 

ကျည်ထိမှန်၍ သေဆုံး/ဒဏ်ရာရရှိမှုများ

ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ကျောက်တော်မြို့နယ်၊ မင်းပြားမြို့နယ်နှင့် ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်တို့တွင် ပစ်ခတ်မှုများကြောင့် ကလေးငယ် တစ်ဦး ကျည်ထိမှန် သေဆုံးခဲ့ပြီး ကလေးငယ်တစ်ဦး အပါအဝင် နှစ်ဦး ထိခိုက် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် လက်နက်ကြီးကျည်နှင့် ဗုံးဆန် ကျရောက်ပေါက်ကွဲခဲ့ခြင်းကြောင့် မြောက်ဦးမြို့နယ်နှင့် ဘူးသီးတောင် မြို့နယ်တို့မှ အရပ်သား နှစ်ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ကလေးငယ် လေးဦးအပါအဝင် ၁၅ ဦး ထိခိုက် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ရှမ်းပြည်နယ်၊ ကျောက်မဲ မြို့နယ်တွင် တပ်မတော်နှင့် တအာင်း(ပလောင်) အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်( TNLA)တို့ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်း ကြောင့် သားအမိ နှစ်ဦး ကျည်ထိမှန် သေဆုံးခဲ့သည်။ 

လွတ်မြောက်မှုများ

ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)နှင့်ဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟူသော သံသယဖြင့် ဖမ်းဆီး တရားစွဲဆိုခြင်းခံထားရသော ရခိုင် ပြည်နယ်၊ မြောက်ဦးမြို့နယ်၊ မင်းပြားမြို့နယ်၊ ရသေ့တောင်မြို့နယ်၊ ကျောက်တော်မြို့နယ်နှင့် ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ်တို့မှ အရပ်သား ၃ဝ ဦးကို စွဲချက်တင်နိုင်ရန် လုံလောက်သော သက်သေအထောက်အထား တစ်စုံတစ်ရာ တွေ့ရှိရခြင်းမရှိသောကြောင့် သက်ဆိုင်ရာတရားရုံးအသီးသီးမှ ပြန်လည် လွှတ်ပေးခဲ့သည်။ 
ရခိုင့်တပ်တော် (AA) မှ ၎င်းတို့ ဖမ်းဆီးထားသည့် ကုန်းလမ်းပို့ဆောင်ရေး (ကပရ) ယာဉ်မောင်း ၁၆ ဦး၊ ချင်းအမျိုးသား လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဦးဝှေ့တင်း၊ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ စစ်တွေမြို့အခြေစိုက် Mytel ဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းမှ ပြည်နယ်ဆက်သွယ်ရေးဆိုင်ရာညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးဇော်ထွန်းအောင် နှင့် ယာဉ်မောင်း ဦးစိုးသိမ်းမောင် တို့ကို ပြန်လည် လွှတ်ပေးခဲ့သည်။ 

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးရရှိရန်အတွက် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသော်လည်း နှောင့်နှေးမှုများရှိခြင်းကြောင့် ထိခိုက်ခံစားကြရသူအများစုမှာ ဒေသခံဌာနေ တိုင်းရင်းသားများဖြစ်ကြသည်။ ထို့ပြင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းမျှ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုမရှိကြဘဲ တစ်ဘက်နှင့် တစ်ဘက် စွပ်စွဲမှုများဖြင့်သာ အဆုံးသတ်သွားခဲ့သည်။  ဇန်နဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သောစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင်(ICOE)မှ အပြီးသတ် အစီရင်ခံစာ တစ်စောင်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ထိုအစီရင်ခံစာနှင့်စပ်လျဉ်း၍ တပ်မတော်သတင်းမှန် ပြန်ကြားရေးအဖွဲ့မှ သဘောထားထုတ်ပြန်ချက်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ တပ်မတော် အနေဖြင့် ကွပ်ကဲမှု အဆင့်ဆင့်တွင် မှားယွင်းစွာ လုပ်ဆောင်သူများကို စုံစမ်း စစ်ဆေးရေးခုံရုံးက ဆက်လက် စုံစမ်းစစ်ဆေးသွားမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ စုံစမ်း စစ်ဆေးရေးခုံရုံး၏ တွေ့ရှိချက်အရ ပြစ်မှုတစ်စုံတစ်ရာကျူးလွန်ကြောင်း ခိုင်လုံသည့် သက်သေ အထောက်အထားတွေ့ရှိခဲ့ပါက စစ်ဘက်တရား စီရင်ရေး၏ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့်အညီ ဆက်လက် အရေးယူ ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း စစ်ဥပဒေချုပ်ရုံးမှ သတင်းရရှိသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတော် သမ္မတရုံးမှလည်း နိုင်ငံတော်သမ္မတမှ ကော်မရှင်၏ အကြံပြုချက်   အတိုင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်သွားစေရန်နှင့် အထောက်အထား များ ခိုင်လုံပါက တရားစွဲဆိုမှုများ ဆက်လက် ပြုလုပ်သွားစေရန် သဘောတူသည်ဟု သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ဇန်နဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံး (ICJ)မှ  ကမာ္ဘ့ကုလသမဂ္ဂ၏ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးနှင့် အပြစ်ပေးရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်  (Genocide Convention) အပိုဒ်(၂) တွင် ဖော်ပြ ထားသည့် ကျူးလွန်မှုများ ဖြစ်မလာရန် မြန်မာနိုင်ငံက အကာအကွယ်ပေးရေး အစီအမံများဆောင်ရွက်ရန်၊ မြန်မာ နိုင်ငံရှိ တပ်မတော်၊ တပ်မတော်အား အထောက်အကူပြုသည့် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်း၊ ပြည်သူ့စစ် (သို့မဟုတ်) အမြဲတမ်းမဟုတ်သော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများသာမက အခြားသောအဖွဲ့အစည်းများနှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်များအနေဖြင့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများ ကျူးလွန်ခြင်း၊ ကျူးလွန်ရန် ကြံစည်ခြင်းများ မပြုလုပ်ရန် စသည်တို့ အပါအဝင် အချက် (၄) ချက်ကို  ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ 

ထိုကဲ့သို့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို စုံစမ်း၊စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ခြင်းကို ကြိုဆိုပြီး ထိခိုက်နစ်နာခဲ့ကြရသော ဌာနေ တိုင်းရင်းသားများအတွက် တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်မှုပြုပေးရန် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ ထို့ပြင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို တားဆီးနိုင်ရန်နှင့် နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးများ ရရှိစေရန် အစိုးရမှ ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်မှုကို ဆန့်ကျင်ရေး နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်(UNCAT) နှင့် နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေး ဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်(ICCPR) တို့ကို လက်မှတ်ရေးထိုး အတည်ပြုပါရန်လည်း တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ 

တဈလအတှငျးသုံးသပျခကြျ

ဇနျနဝါရီလအတှငျး ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျသံခပြျအဖှဲ့ဝငျ ခုနှဈဦးသညျ ဆကျသှယျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၆၆(ဃ)၊ ကခငြျ တကျကွှလှုပျရှားသူ တဈဦးသညျ ငွိမျးခမြျးစှာ စုဝေးခှငျ့နှငျ့ ငွိမျးခမြျးစှာ စီတနျးလှညျ့လညျခှငျ့ (ငွိမျး၊စု၊စီ) ဥပဒေ ပုဒျမ ၁၉ ဖွငျ့ စှဲခကြျတငျခွငျးကို ခံခဲ့ရသညျ။ 

ဇနျနဝါရီလအတှငျး ရှမျးပွညျ ပွနျလညျထူထောငျရေးကောငျစီ (RCSS) မှ အဖှဲ့ဝငျ နှဈဦး ဖမျးဆီးခွငျး ခံခဲ့ရသညျ။

ဇနျနဝါရီလအတှငျး စုစုပေါငျး ၃ရ ဦး ပွဈဒဏျ ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို ၃ရ ဦးအနကျမှ တကျကွှလှုပျရှားသူ လေးဦးသညျ ငွိမျး၊စု၊စီ ဥပဒေ ပုဒျမ ၁၉၊ ၂၀၊ လယျသမားတဈဦးသညျ နိုငျငံသားမြား၏ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လှတျလပျမှုနှငျ့ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လုံခွုံမှုကို ကာကှယျပေးရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၁၀၊ စာရေးဆရာတဈဦးသညျ ရာဇသတျကွီးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၀ဝ တို့ဖွငျ့ ငှဒေဏျနှငျ့ ထောငျဒဏျမြား အသီးသီးကခြံစရေနျ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရပွီး ခငြျးပွညျနယျနှငျ့ ရခိုငျ ပွညျနယျတို့မှ ဒသေခံ ၃၁ ဦးကို စှဲဆိုထားသော စှဲခကြျမြားကို ရုပျသိမျးရနျ အမိနျ့ခမြှတျခဲ့သညျ။ 

ဇနျနဝါရီလအတှငျး စုစုပေါငျး ၃၅ ဦး လှတျမွောကျခဲ့သညျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား လေးဦးဖွဈသော ဒါရိုကျတာ ဦးမငျးထငျကိုကိုကွီး၊ တကျကွှလှုပျရှားသူ ကိုနမြေိုးဇငျ၊ မနဇောထှနျးနှငျ့ ရှေ့နေ ဦးဇောျဝငျးတို့သညျ ကနြျးမာရေး ကောငျးမှနျခွငျးမရှိကွောငျး သိရှိရသညျ။

ထို့ပွငျ ဇနျနဝါရီလအတှငျးတှငျ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)မှ အရပျသား ၁၉ ဦးကို လှတျပေးခဲ့ပွီး အရပျသား ၁၃၁ ဦးကို ဖမျးဆီးခေါျဆောငျသှားခဲ့သညျ။ 

လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့

၂၀၂ဝ ခုနှဈတှငျ လကျရှိအစိုးရအာဏာလှဲပွောငျးရယူခဲ့သညျမှာ ငါးနှဈနီးပါးရှိခဲ့ပွီဖွဈသောျလညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့အခွအေနသေညျ ပွောငျးလဲ တိုးတကျလာခွငျးမရှိဘဲ ခွိမျးခွောကျမှုမြားကိုသာ ဆကျလကျ ရငျဆိုငျနကွေရဆဲ ဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့ကို ဖိနှိပျကနျ့သတျထားသော ဥပဒမြေားကို ပွငျဆငျ၊ ဖွညျ့စှကျနိုငျခွငျး မရှိသေးခွငျးသညျ တကျကွှလှုပျရှားသူမြားနှငျ့ အရပျသားမြားကို စိနျခေါျမှု ဖွဈစသေညျ။ ဇနျနဝါရီလတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့ကို ကငြ့ျသုံးခဲ့ခွငျးအတှကျ ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျ သံခပြျအဖှဲ့ဝငျ ခုနဈဦးဖွဈသညျ့ ကိုဇယြောလှငျ၊ ကိုပိုငျဖွိုးမငျး (ခ) ဒီရေ၊ ကိုပိုငျရဲသူ၊ ကိုဇောျလငျးထှဋျ (ခ) ဖိုးသား၊ ကိုငွိမျးခမြျးစိုး၊ မကခေိုငျထှနျးနှငျ့ မဆုရတနာမွငျ့တို့သညျ စှဲခကြျတငျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။  ထို့ပွငျ ဗမာနိုငျငံလုံးဆိုငျရာ ကြောငျးသား သမဂ်ဂမြားအဖှဲ့ခြုပျ (ဗကသ) ဒုဥက်ကဋ်ဌ ကိုဝယေံဖွိုးမိုး၊ ဗကသ အလုပျအမှုဆောငျအဖှဲ့ဝငျဟောငျး ကိုရဲရငျ့ကြောျ၊ မွနျမာနိုငျငံစကျမှုလကျမှုနှငျ့ ဝနျဆောငျမှုလုပျငနျး ပေါငျးစုံ အလုပျသမားသမဂ်ဂမြား အဖှဲ့ခြုပျ(MICS) လကျထောကျအတှငျးရေးမှူး (၂) ဦးတငျ့ရှိနျစိုး၊ ကခငြျပွညျနယျ၊ မွဈကွီးနားမွို့နယျမှ  ကခငြျလူမြိုး စာပနှေငျ့ ရိုးရာယဉျကြေးမှုအဖှဲ့ ဆကျဆံရေး တာဝနျခံ ဇုပျဒေါ့စောမျနောျ နှငျ့ တနငျ်သာရီ တိုငျးဒသေကွီး၊ မွိတျမွို့နယျမှ စာရေးဆရာ မာနျ (တောငျလုံးပွနျ) တို့သညျ ပွဈဒဏျ အသီးသီး ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ 

လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့သညျ အခွခေံကဩော လူ့အခှငျ့အရေးစံနှုနျးတဈခုဖွဈသောျလညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျး ထိုအခှငျ့အရေးသညျ ထိနျးခြုပျမှုမြားအောကျတှငျ ကရြောကျနပွေီး စနဈကစြှာဖွငျ့ ခြိုးဖောကျခွငျးခံထားရသညျ။ နိုငျငံရေး အကဉြျးသားမြားဆကျလကျရှိနခွေငျးမှလညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျး လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှငျ့အပါအဝငျ အခွခေံ အခှငျ့အရေးမြား ဆုံးရှုံးနကွေရဆဲဖွဈသညျကို ထုတျဖောျပွသနသေော သငျ်ကတေတဈရပျပငျဖွဈသညျ။ နိုငျငံရေး                အကဉြျးသားမြားရှိနသေရှေ့ အမြိုးသားပွနျလညျသငျ့မွတျရေး ရရှိနိုငျမညျ မဟုတျပါ။ သို့ဖွဈ၍ အစိုးရအနဖွေငျ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျ ပွောဆိုခှငျ့ကို ကနျ့သတျထားသော ဥပဒမြေားကို ပွငျဆငျ၊ ဖွညျ့စှကျခွငျး၊ ထိုအခှငျ့အရေးကို ကငြ့ျသုံး ခဲ့ခွငျးအတှကျ မတရား ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံထားကွရသော နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြားကို လှတျပေးခွငျး၊ တရားရငျဆိုငျနေ ကွရသူမြားအားလုံးကို စှဲဆိုထားသော စှဲခကြျမြားကို ပယျဖကြျပေးခွငျး၊ နိုငျငံတကာ စံနှုနျးမြားကို လေးစားလိုကျနာခွငျး အားဖွငျ့ လှတျလပျ၍ တရားမြှတမှုကို တညျဆောကျပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေး 

မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူ့အခှငျ့အရေးအခွအေနမြေား တိုးတကျလာစရေနျ ဆောငျရှကျရာတှငျ အကဉြျးထောငျပွုပွငျ ပွောငျးလဲ ရေးလုပျငနျးစဉျကိုလညျး ဦးစားပေး လုပျငနျးစဉျတဈခုအနဖွေငျ့ ဆောငျရှကျရမညျ ဖွဈသညျ။ ဇနျနဝါရီလ အတှငျး အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေး၌ အပွုသဘောဆောငျသော တိုးတကျမှုအနဖွေငျ့ မန်တလေး ဗဟို အကဉြျးထောငျ(အိုးဘို) အတှငျး၌ သကျမှေးသငျတနျးကြောငျး ဆောကျလုပျပွီးစီးပွီဖွဈ၍ သငျကွားမှုမြားကို ဖဖေောျဝါရီလတှငျ စတငျမညျဖွဈပွီး လှတျမွောကျတော့မညျ့ အကဉြျးသားမြားအား စကျမှုပိုငျးဆိုငျရာနှငျ့ လြှပျစဈပိုငျး ဆိုငျရာ သကျမှေးပညာရပျမြားကို ဦးစားပေး သငျကွားပေးမညျဖွဈသညျ၊ ထို့ပွငျ ယခုစာသငျနှဈတှငျ တက်ကသိုလျဝငျတနျး စာမေးပှဲကို ဝငျရောကျဖွဆေိုကွမညျ့ မွနျမာ တဈနိုငျငံလုံးရှိ အကဉြျးထောငျမြားမှ အကဉြျးသားဦးရေ ၁၇၅ ဦးအထိ ရှိသညျဟုလညျး သိရှိရသညျ။ ထိုအခွငျးအရာမြားသညျ အပွုသဘောဆောငျသော တိုးတကျမှုမြားဖွဈသညျ့အတှကျ ကွိုဆိုသောျလညျး တဈနိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာဖွငျ့ အကဉြျးသားမြား သကျမှေးပညာရပျမြား သငျကွားနိုငျရေးကိုလညျး လုပျဆောငျရမညျဖွဈသညျ။ သို့မှသာ ၎င်းငျးတို့ လှတျမွောကျပွီးနောကျ ပွနျလညျထူထောငျရေးတှငျ အထောကျအကူ ဖွဈစမေညျဖွဈသညျ။ ထို့ပွငျ အကဉြျးထောငျတှငျး အကဉြျးသားဉီးရေ ပွညျ့သိပျခွငျးစသညျ့ အမြိုးမြိုးသော ကိစ်စရပျမြား ကိုလညျး အမွနျဆုံးကိုငျတှယျ ဆောငျရှကျရမညျ ဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေး အသငျး (AAPP)မှ အကဉြျးသားမြား၏ အခှငျ့အရေးမြား ဆုံးရှုံးမှုမရှိစရေနျ အကဉြျးထောငျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးကို အမွနျဆုံး ကိုငျတှယျဆောငျရှကျပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

လယျယာမွရေေးရာကိစ်စရပျမြား

မွနျမာနိုငျငံတှငျး လယျယာမွေ သိမျးဆညျးမှု ပွဿနာမြား၊ လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြားသညျ လြော့ကဩှားခွငျး မရှိဘဲ ဆကျလကျဖွဈပှားဆဲဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ လယျသမားမြားသညျ ဆကျလကျ၍ ဖိနှိပျမှုမြားကို ရငျဆိုငျ နကွေရဆဲဖွဈသညျ။ ဇနျနဝါရီလအတှငျးတှငျ ဧရာဝတီတိုငျးဒသေကွီး၊ မအူပငျမွို့နယျ၊ ပလောငျကြေးရှာမှ လယျသမား ခေါငျးဆောငျ တဈဦးဖွဈသူ ဦးငွိမျးမောငျသညျ နိုငျငံသားမြား၏ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လှတျလပျမှုနှငျ့ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လုံခွုံမှုကို ကာကှယျပေးရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၁ဝ ဖွငျ့ ထောငျဒဏျ နှဈနှဈ ခမြှတျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ ထို့ပွငျ ဧရာဝတီတိုငျး ဒသေကွီးအတှငျးရှိ တောငျသူ ၁၀ဝ ကြောျ၊ မကှေးတိုငျးဒသေကွီး ဆောမွို့နယျနှငျ့ ပေါကျမွို့နယျတို့ရှိ တောငျသူ ၁ဝဝ ခနျ့၊ နပွေညျတောျ ဥတ်တရသီရိမွို့နယျမှ တောငျသူ ၃ဝ ကြောျ၊ မန်တလေးတိုငျးဒသေကွီး၊ ကြောကျဆညျမွို့နယျ၊ မကှေးတိုငျးဒသေကွီး၊ ဂနျ့ဂေါမွို့နယျ၊ ကရငျပွညျနယျ၊ ဘားအံမွို့နယျ၊ ကြောကျဆညျခရိုငျ၊ စဉျ့ကိုငျမွို့နယျတို့မှ တောငျသူမြားသညျ ၎င်းငျးတို့၏ သိမျးဆညျးခွငျးခံထားကွရသော လယျယာမွမြေား ပွနျလညျ ရရှိရေးအတှကျ သတငျးစာ ရှငျးလငျးပှဲမြား၊ ဆန်ဒထုတျဖောျမှုမြား ပွုလုပျ၍ တောငျးဆိုခဲ့ကွသညျ။ 

မွနျမာနိုငျငံသညျ လယျယာစိုကျပြိုးရေးကို အခွခေံသညျ့ နိုငျငံဖွဈသညျ့အလြှောကျ တောငျသူလယျသမားမြား၏ အကြိုးစီးပှားကို ကာကှယျမွှငျ့တငျပေးရမညျဖွဈသညျ။ သို့သောျလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးရှိ တောငျသူလယျသမားမြား သညျ နှဈပေါငျးမြား စှာတိုငျ လယျယာမွသေိမျးဆညျးမှုမြား၊ လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြားကို ရငျဆိုငျနကွေရသော ကွောငျ့ ၎င်းငျးတို့ နေ့စဉျရှငျသနျ ရပျတညျရေးနှငျ့ အသကျမှေးဝမျးကွောငျးလုပျငနျးမြားအတှကျ ရုနျးကနျနကွေရဆဲ ဖွဈသညျ။ ဇနျနဝါရီလကုနျတှငျ သိမျးဆညျး လယျယာမွနှေငျ့ လယျယာမွအေငွငျးပှားမှုမြားကွောငျ့ လယျသမား ၁၅ ဦးသညျ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံထားကွရပွီး လယျသမား ၁၂၃ ဦးသညျ ထောငျပွငျပမှ တရားရငျဆိုငျနကွေရကာ လယျသမား ၂၁ ဦးသညျ ထောငျတှငျးမှ တရား ရငျဆိုငျနကွေရသညျ။ ထိုအခွငျးအရာသညျ မွနျမာနိုငျငံတှငျး တောငျသူ လယျသမားမြား မညျရှေ့၊မညျမြှဖိနှိပျခွငျးခံထားကွရသညျကို ထုတျဖောျပွသနသေော အခွငျးအရာတဈရပျပငျ ဖွဈသညျ။ သို့ဖွဈ၍ အစိုးရအနဖွေငျ့ ပွဈဒဏျခမြှတျခွငျးခံထားကွရသော၊ ထောငျတှငျးနှငျ့ ထောငျပွငျပ တရားရငျဆိုငျ နကွေရသော လယျသမားမြားကို လှတျပေးခွငျး၊ စှဲဆိုထားသော စှဲခကြျမြားကို ပယျဖကြျပေးခွငျး စသညျတို့အား လုပျဆောငျမှုပွုပေးပါရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ ၎င်းငျးပွငျ တောငျသူ လယျသမား အခှငျ့အရေး ကာကှယျရေးနှငျ့ အကြိုးစီးပှားမွှငျ့တငျရေးဥပဒေ ၎င်းငျးလကျမှတျရေးထိုး အတညျပွု ထားသညျ့ စီးပှားရေး၊ လူမှုရေးနှငျ့ ယဉျကြေးမှု အခှငျ့အရေးမြားဆိုငျရာ အပွညျပွညျဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ (ICESCR) တို့နှငျ့အညီ လိုကျနာဆောငျရှကျ၍ တောငျသူ လယျသမားမြား၏ အကြိုးစီးပှားကို မွှငျ့တငျမှုပွုပေးပါရနျ တောငျးဆို အပျပါသညျ။

တိုငျးရငျးသားဒသေမြားတှငျ ဖွဈပှားလြှကျရှိသော ပဋိပက်ခမြား၏ အကြိုးဆကျမြား

မွနျမာနိုငျငံတှငျး ခြုပျငွိမျးနိုငျခွငျးမရှိသေးသော လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခမြားတှငျ ဌာနတေိုငျးရငျးသားမြားသညျ နှဈဘကျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြား၏ အဓိက ဦးတညျရာ ပဈမှတျသဖှယျဖွဈနပွေီး ခွိမျးခွောကျမှုမြားကို ဆကျလကျရငျဆိုငျနကွေရ သညျ။ ဇနျနဝါရီလအတှငျး ရခိုငျဒသေ၌ တပျမတောျနှငျ့ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)တို့ကွား တိုကျပှဲမြား ပွငျးထနျစှာ ဆကျလကျ ဖွဈပှားခွငျးနှငျ့အတူ လူ့အခှငျ့အရေး ခြိုးဖောကျမှုမြားသညျလညျး ဆကျလကျဖွဈပှားလာလကြျရှိသညျ။ ဇနျနဝါရီလအတှငျး နှဈဘကျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားမှ ကြူးလှနျခဲ့သော ဖွဈစဉျမြားမှလညျး ထငျရှငျးစှာ ထုတျဖောျ ပွသလကြျရှိသညျ။ 

ဖမျးဆီးခံရခွငျးမြား

• တပျမတောျ စဈကွောငျးတဈခုမှ ရခိုငျပွညျနယျ၊ အမျးမွို့နယျ၊ မဲလကျမောငျးကြေးရှာမှ အရပျသား ၁၆ ဦးအား လမျးပွအဖွဈ ခေါျဆောငျသှားခဲ့ပွီး ၎င်းငျးတို့အနကျမှ ၁၄ ဦးကို ပွနျလညျလှတျပေးခဲ့ကာ ကနြျရှာသား နှဈဦးအား ဆကျလကျဖမျးဆီးထားသညျဟု ကြေးရှာသားမြားမှ ပွောကွားခဲ့သညျ။ 

• ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)မှ ခငြျးပွညျနယျ၊ ပလကျဝမွို့ ကြီးလကြေေးရှာရှိ ရှာသား ၁၃ဝ ကြောျအား စားနပျရိက်ခာ ထမျးရနျ ဖမျးဆီးခေါျဆောငျသှားခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ တပျမတောျကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျရုံးမှလညျး ရခိုငျပွညျနယျ၊ အမျးမွို့နယျတှငျ AA မှ မောျတောျယာဉျတဈစီးကို မီးရှို့ဖကြျဆီးကာ ယာဉျမောငျးကို ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျသှား ခဲ့သညျဟု ထုတျပွနျခဲ့သညျ။  

ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခံရခွငျးမြား

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ အမျးမွို့နယျ၊ မဲလကျမောငျးကြေးရှာအုပျစု၊ ခမောငျးတောကြေးရှာမှ ဒေါျမလှ၏ ခန်ဓာကိုယျအား တပျမတောျသားမြားမှ ရပေူဖွငျ့လောငျး၍ ခွထေောကျကို ဓားဖွငျ့လှီးခဲ့၍ ဒဏျရာမြားရရှိခဲ့ခွငျး (အနောကျပိုငျးတိုငျး စဈဌာနခြုပျမှ ဗိုလျမှူးကွီး ဝငျးဇောျဦးမှ ယငျးဖွဈစဉျမှာ မဟုတျမှနျဟု တုနျ့ပွနျခဲ့သညျ)
• တပျမတောျစဈကွောငျးတဈခုမှ ဖမျးဆီးခဲ့ပွီးနောကျ ပွနျလညျလှတျပေးခဲ့သညျ့ ရခိုငျပွညျနယျ၊ မွပေုံမွို့နယျ၊ ကမျးထောငျးကွီးမွို့မှ ဒသေခံ လူငယျ နှဈဦးအနကျ တဈဦးတှငျ ရိုကျနှကျဒဏျရာမြားရရှိခဲ့၍ စဈတှဆေေးရုံသို့ အရေးပေါျ ပို့ဆောငျခဲ့ရခွငျး 
• ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA) အဖှဲ့ဝငျတဈဦးမှ ခငြျးပွညျနယျ၊ ပလကျဝမွို့နယျ၊ ကြီးလေးကြေးရှာရှိ အမြိုးသမီး တဈဦးအား အဓမ်မပွုကငြ့ျရနျ ကွံစညျသဖွငျ့ ဝငျရောကျတားဆီးခဲ့သော ကြေးရှာလူကွီးနှငျ့ မိဘမြားအား ရိုကျနှကျနှိပျစကျမှုပွုခဲ့ခွငျး၊ လူငယျမြားအား နပေူထဲ၌ ခြုပျနှောငျခဲ့ခွငျး၊ ဆနျနှငျ့ ရိက်ခာမြားကို သယျယူခိုငျး ခွငျးမြား ပွုလုပျခဲ့ခွငျး

သတျဖွတျခံရခွငျးမြား

• လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တဈခုမှ ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျသှားခဲ့သော  ခငြျးပွညျနယျ၊ ပလကျဝမွို့နယျ၊ ဆီးဖလောငျး ကြေးရှာ မှ ကြောငျးဆရာ ဦးအာဗလေ၊ ကွကျဥဝရှာမှ ဦးလှစိနျနှငျ့ ဦးခစြျစု တို့ကို  တောအုပျအတှငျး၌ လကျပွနျကွိုးတုပျနှောငျလကြျ ဓားဒဏျရာမြားဖွငျ့ သဆေုံးလကြျတှေ့ရှိခဲ့ခွငျး  (အဆိုပါ ဒသေခံသုံးဦးကို ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)မှ ဖမျးဆီးခေါျဆောငျသှားဖွဈသညျဟု ခူမီး ခငြျးမြိုးနှယျစုမြားရေးရာ ပေါငျးစပျ ညှိနှိုငျးရေးကောငျစီ၏ ပွောရေးဆိုခှငျ့ ရှိသူ ဦးစောမွမှ ပွောကွားခဲ့သညျ)
• ရခိုငျပွညျနယျ၊ မွောကျဦးမွို့နယျတှငျ လှညျ့လညျဈေးရောငျးခနြစေဉျ ပြောကျဆုံးသှားခဲ့သော  စဈကိုငျးတိုငျး ဒသေကွီး၊ ရှဘေိုခရိုငျ၊  ရေဦးမွို့နယျ၊ ပုဏ်ဏကားကြေးရှာမှ  မောငျရာဇာထှနျးနှငျ့ ဦးစိုးနိုငျ (ခ) ကိုရငျကွီးတို့ ညှဉျးပနျး နှိပျစကျသတျဖွတျခံရခွငျးသညျ ရက်ခိုငျ့တပျတောျ (AA)၏ လကျခကြျဖွဈသညျဟု တပျမတောျမှ စှပျစှဲခဲ့သညျ။ (AA မှ ၎င်းငျးတို့ ကြူးလှနျခွငျးမဟုတျကွောငျး ငွငျးဆိုခဲ့သညျ) 

ကညြျထိမှနျ၍ သဆေုံး/ဒဏျရာရရှိမှုမြား

• ရခိုငျပွညျနယျ၊ ကြောကျတောျမွို့နယျ၊ မငျးပွားမွို့နယျနှငျ့ ဘူးသီးတောငျမွို့နယျတို့တှငျ ပဈခတျမှုမြားကွောငျ့ ကလေးငယျ တဈဦး ကညြျထိမှနျ သဆေုံးခဲ့ပွီး ကလေးငယျတဈဦး အပါအဝငျ နှဈဦး ထိခိုကျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ လကျနကျကွီးကညြျနှငျ့ ဗုံးဆနျ ကရြောကျပေါကျကှဲခဲ့ခွငျးကွောငျ့ မွောကျဦးမွို့နယျနှငျ့ ဘူးသီးတောငျ မွို့နယျတို့မှ အရပျသား နှဈဦး သဆေုံးခဲ့ပွီး ကလေးငယျ လေးဦးအပါအဝငျ ၁၅ ဦး ထိခိုကျ ဒဏျရာရရှိခဲ့သညျ။ ထို့ပွငျ ရှမျးပွညျနယျ၊ ကြောကျမဲ မွို့နယျတှငျ တပျမတောျနှငျ့ တအာငျး(ပလောငျ) အမြိုးသားလှတျမွောကျရေး တပျမတောျ( TNLA)တို့ တိုကျပှဲဖွဈပှားခဲ့ခွငျး ကွောငျ့ သားအမိ နှဈဦး ကညြျထိမှနျ သဆေုံးခဲ့သညျ။ 

လှတျမွောကျမှုမြား

• ရက်ခိုငျ့တပျတောျ(AA)နှငျ့ဆကျနှယျမှုရှိသညျဟူသော သံသယဖွငျ့ ဖမျးဆီး တရားစှဲဆိုခွငျးခံထားရသော ရခိုငျ ပွညျနယျ၊ မွောကျဦးမွို့နယျ၊ မငျးပွားမွို့နယျ၊ ရသေ့တောငျမွို့နယျ၊ ကြောကျတောျမွို့နယျနှငျ့ ခငြျးပွညျနယျ၊ ပလကျဝမွို့နယျတို့မှ အရပျသား ၃ဝ ဦးကို စှဲခကြျတငျနိုငျရနျ လုံလောကျသော သကျသအေထောကျအထား တဈစုံတဈရာ တှေ့ရှိရခွငျးမရှိသောကွောငျ့ သကျဆိုငျရာတရားရုံးအသီးသီးမှ ပွနျလညျ လှတျပေးခဲ့သညျ။ 
• ရခိုငျ့တပျတောျ (AA) မှ ၎င်းငျးတို့ ဖမျးဆီးထားသညျ့ ကုနျးလမျးပို့ဆောငျရေး (ကပရ) ယာဉျမောငျး ၁၆ ဦး၊ ခငြျးအမြိုးသား လှတျတောျကိုယျစားလှယျ ဦးဝှေ့တငျး၊ ရခိုငျပွညျနယျ၊ စဈတှမွေို့အခွစေိုကျ Mytel ဆကျသှယျရေးလုပျငနျးမှ ပွညျနယျဆကျသှယျရေးဆိုငျရာညှနျကွားရေးမှူး ဦးဇောျထှနျးအောငျ နှငျ့ ယာဉျမောငျး ဦးစိုးသိမျးမောငျ တို့ကို ပွနျလညျ လှတျပေးခဲ့သညျ။ 

မွနျမာနိုငျငံတှငျး အမြိုးသားပွနျလညျသငျ့မွတျရေးရရှိရနျအတှကျ ငွိမျးခမြျးရေးလုပျငနျးစဉျကို အကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျလကြျရှိသောျလညျး နှောငျ့နှေးမှုမြားရှိခွငျးကွောငျ့ ထိခိုကျခံစားကွရသူအမြားစုမှာ ဒသေခံဌာနေ တိုငျးရငျးသားမြားဖွဈကွသညျ။ ထို့ပွငျ လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို မညျသညျ့အဖှဲ့အစညျးမြှ တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှုမရှိကွဘဲ တဈဘကျနှငျ့ တဈဘကျ စှပျစှဲမှုမြားဖွငျ့သာ အဆုံးသတျသှားခဲ့သညျ။  ဇနျနဝါရီလ ၂၁ ရကျနေ့တှငျ လှတျလပျသောစုံစမျးစဈဆေးရေးကောျမရှငျ(ICOE)မှ အပွီးသတျ အစီရငျခံစာ တဈစောငျကို ထုတျပွနျခဲ့ပွီး ထိုအစီရငျခံစာနှငျ့စပျလဉြျး၍ တပျမတောျသတငျးမှနျ ပွနျကွားရေးအဖှဲ့မှ သဘောထားထုတျပွနျခကြျတဈရပျကို ထုတျပွနျခဲ့သညျ။ တပျမတောျ အနဖွေငျ့ ကှပျကဲမှု အဆငျ့ဆငျ့တှငျ မှားယှငျးစှာ လုပျဆောငျသူမြားကို စုံစမျး စဈဆေးရေးခုံရုံးက ဆကျလကျ စုံစမျးစဈဆေးသှားမညျ ဖွဈကွောငျး၊ စုံစမျး စဈဆေးရေးခုံရုံး၏ တှေ့ရှိခကြျအရ ပွဈမှုတဈစုံတဈရာကြူးလှနျကွောငျး ခိုငျလုံသညျ့ သကျသေ အထောကျအထားတှေ့ရှိခဲ့ပါက စဈဘကျတရား စီရငျရေး၏ လုပျထုံးလုပျနညျးမြားနှငျ့အညီ ဆကျလကျ အရေးယူ ဆောငျရှကျသှားမညျဖွဈကွောငျး စဈဥပဒခြေုပျရုံးမှ သတငျးရရှိသညျဟု ဖောျပွထားသညျ။ ထို့ပွငျ နိုငျငံတောျ သမ်မတရုံးမှလညျး နိုငျငံတောျသမ်မတမှ ကောျမရှငျ၏ အကွံပွုခကြျ   အတိုငျး စဈရာဇဝတျမှုဆိုငျရာ စုံစမျးစဈဆေးမှုမြား ဆကျလကျပွုလုပျသှားစရေနျနှငျ့ အထောကျအထား မြား ခိုငျလုံပါက တရားစှဲဆိုမှုမြား ဆကျလကျ ပွုလုပျသှားစရေနျ သဘောတူသညျဟု သတငျးထုတျပွနျခဲ့သညျ။

ဇနျနဝါရီလ ၂၃ ရကျနေ့တှငျ အပွညျပွညျဆိုငျရာတရားရုံး (ICJ)မှ  ကမ်ဘာ့ကုလသမဂ်ဂ၏ ၁၉၄၈ ခုနှဈ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှု တားဆီးရေးနှငျ့ အပွဈပေးရေးဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ  (Genocide Convention) အပိုဒျ(၂) တှငျ ဖောျပွ ထားသညျ့ ကြူးလှနျမှုမြား ဖွဈမလာရနျ မွနျမာနိုငျငံက အကာအကှယျပေးရေး အစီအမံမြားဆောငျရှကျရနျ၊ မွနျမာ နိုငျငံရှိ တပျမတောျ၊ တပျမတောျအား အထောကျအကူပွုသညျ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျး၊ ပွညျသူ့စဈ (သို့မဟုတျ) အမွဲတမျးမဟုတျသော လကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျးမြားသာမက အခွားသောအဖှဲ့အစညျးမြားနှငျ့ လူပုဂ်ဂိုလျမြားအနဖွေငျ့ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုမြား ကြူးလှနျခွငျး၊ ကြူးလှနျရနျ ကွံစညျခွငျးမြား မပွုလုပျရနျ စသညျတို့ အပါအဝငျ အခကြျ (၄) ခကြျကို  ဆုံးဖွတျခဲ့သညျ။ 

ထိုကဲ့သို့ လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို စုံစမျး၊စဈဆေးမှုမြား ပွုလုပျခွငျးကို ကွိုဆိုပွီး ထိခိုကျနဈနာခဲ့ကွရသော ဌာနေ တိုငျးရငျးသားမြားအတှကျ တရားမြှတမှုကို ဖောျဆောငျမှုပွုပေးရနျ တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ ထို့ပွငျ လူ့အခှငျ့အရေးခြိုးဖောကျမှုမြားကို တားဆီးနိုငျရနျနှငျ့ နိုငျငံသားနှငျ့ နိုငျငံရေးအခှငျ့အရေးမြား ရရှိစရေနျ အစိုးရမှ ညှဉျးပနျး နှိပျစကျမှုကို ဆနျ့ကငြျရေး နိုငျငံတကာ သဘောတူစာခြုပျ(UNCAT) နှငျ့ နိုငျငံသားနှငျ့ နိုငျငံရေးအခှငျ့အရေး ဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျ(ICCPR) တို့ကို လကျမှတျရေးထိုး အတညျပွုပါရနျလညျး တိုကျတှနျးအပျပါသညျ။ 

ဆကျသှယျမေးမွနျးရနျ

နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောငျ့ရှောကျရေးအသငျး

တိတျနိုငျ အတှငျးရေးမှူး                              +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၀၂  ၃၈၂၈

ဘိုကွညျ တှဲဘကျအတှငျးရေးမှူး                   +၉၅(၀) ၉၄၂  ၅၀၃  ၈၈၄၀

အောငျမြိုးကြောျ ရနျကုနျရုံးတာဝနျခံ             +၉၅(၀) ၉၄၂  ၈၈၁  ၇၃၄၈

တလအတှငျးသတငျးသုံးသပျခကြျဒေါငျးလော့ရယူရနျ Burmese MiR for January

လစဉျသတငျးစုစညျးမှု ဒေါငျးလော့ရယူရနျ Burmese Chronology for January

လကျကနြျနိုငျငံရေးအကဉြျးသားစာရငျး 73 Remaining PP final list (Updated On 31 January 2020) (Burmese)

အမှုရငျဆိုငျဆဲစာရငျး ဒေါငျးလော့ရယူရနျ 574 Facing Trial final List (Updated on 31 January 2020)

၆၆ (ဃ) စာရငျးဒေါငျးလော့ရယူရနျ 66 (D) total list(new) Updated